แม้จะเป็นวัยที่อาจจะต้องเปลี่ยนไปใช้ฟันชุดที่ 3 (หรือฟันปลอม) แล้ว ก็อย่าคิดว่าไม่ต้องดูแล ตรงกันข้าม กลับยิ่งต้องให้ความสำคัญ เพราะมีข้อมูลจากทะเบียนมะเร็งประเทศไทย โดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ ได้รายงานจำนวนผู้ป่วยมะเร็งช่องปากรายใหม่ว่า สูงถึง 4,214 คนต่อปี และมักพบในคนอายุ 40 ปีขึ้นไป นั่นแปลว่า “ยิ่งสูงวัย ยิ่งต้องใส่ใจ...ช่องปาก” ให้ดี
เรื่องช่องปากที่มากด้วยความสำคัญ
อวัยวะทุกส่วนในร่างกายมีความสำคัญ ซึ่งช่องปากจัดว่าเป็นประตูด่านแรกก่อนจะไปสู่อวัยวะอื่น ทำหน้าที่หลักในการเคี้ยว และการกลืนอาหาร ประกอบไปด้วยอวัยวะหลักๆ ได้แก่ ฟัน เหงือก เนื้อเยื่ออ่อน และกระดูกในช่องปาก ซึ่งปัญหาของฟันและเหงือก ไม่เพียงแต่จะส่งผลต่อการเคี้ยว และการกลืนอาหารเท่านั้น แต่ยังจะส่งผลต่อโรคทางระบบต่างๆ ของร่างกาย เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ ฯลฯ อีกด้วย ยิ่งไปกว่านั้นยังอาจมีโรคของเนื้อเยื่ออ่อน และกระดูกในช่องปากเกิดขึ้นได้ด้วย เช่นการติดเชื้อ เนื้องอก แผล ฯลฯ ที่นอกเหนือไปจากเรื่องของฟันและเหงือก
มะเร็งช่องปากเกิดจากสิ่ง (เหล่า) นี้
มะเร็งช่องปากก็นับเป็นหนึ่งในปัญหาช่องปาก ที่สามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่โดยมากมักเกิดจากการได้รับสารก่อมะเร็ง เช่น บุหรี่ หมาก และเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ นอกจากนี้ก็สามารถเกิดได้จากสาเหตุอื่นๆ อย่าง เชื้อไวรัส HPV, สุขภาพช่องปากที่ไม่ดี, การขาดสารอาหาร, การได้รับยากดภูมิ และจากพันธุกรรมได้เช่นกัน ซึ่งทำให้มีอาการเบื้องต้นคือ พบแผลเรื้อรังในช่องปากเกิน 2 - 4 สัปดาห์ หรือมีรอยขาว รอยแดง มีก้อนบวมผิดปกติในช่องปาก รวมถึงอาจมีเลือดออกผิดปกติ ชา เจ็บ ฟันโยกผิดปกติ หรือต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอโตได้
เมื่อไหร่ก็ตามที่เกิดความผิดปกติดังกล่าวขึ้น ควรรีบพบทันตแพทย์เพื่อทำการตรวจสอบ โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงคือ มีอายุมากกว่า 40 ปี ขึ้นไป เป็นเพศชาย และมีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น สูบบุหรี่ ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือเคี้ยวหมาก ซึ่งสารก่อมะเร็งจากพฤติกรรมเหล่านี้หากได้รับปริมาณมาก หรือระยะเวลานานก็ส่งผลกับการเกิดมะเร็ง เช่นเดียวกับผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยงหลายๆ อย่างรวมกัน ก็ยิ่งเพิ่มโอกาสเกิดมะเร็งช่องปากได้อีกหลายเท่า ส่วนเรื่องอาหารปัจจุบันการยังไม่ชัดเจนเรื่องอาหารที่ทำให้เกิดมะเร็งช่องปาก แต่จะพบว่าผู้ป่วยที่ขาดสารอาหาร ก็เป็นหนึ่งปัจจัยเสี่ยงหนึ่งที่ทำให้เกิดมะเร็งช่องปาก แนะนำว่าควรรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ รวมถึงผัก ผลไม้ให้เพียงพอ
มะเร็งช่องปากเป็นมากในผู้สูงวัย เพราะอะไรกันนะ?
เป็นเรื่องปกติผู้สูงวัยที่มักจะมีปัญหาเรื่องสุขภาพช่องปาก หากเป็นเรื่องฟันก็พบปัญหาฟันสึก ฟันแตก ฟันผุง่าย เรื่องเหงือกก็จะพบโรคปริทันต์ หรือรำมะนาด ส่วนในเรื่องของช่องปากอื่นๆ ก็จะพบว่ามีอาการปากแห้ง การรับรสที่เปลี่ยนไป หรือบางรายพบว่ามีอาการแสบในช่องปากได้ง่าย เช่นเดียวกับกลุ่มรอยโรคก่อนมะเร็ง หรือรอยโรคมะเร็งช่องปากที่สามารถพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ นั่นเป็นผลจากการที่ผู้สูงอายุมีความเสื่อมถอยของอวัยวะในช่องปาก ทั้งฟัน เหงือก และเนื้อเยื่ออ่อน ร่วมกับโรคในระบบต่างๆ หรือยาหลายๆ ชนิดก็ส่งผลต่อสุขภาวะในช่องปาก ทำให้มีอาการปากแห้ง และแสบในช่องปากได้ นอกจากนี้การสะสมของสารก่อมะเร็งจากบุหรี่ หมาก หรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์มาเป็นเวลายาวนานก็มักจะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเนื้อเยื่อในช่องปาก เกิดเป็นรอยโรคก่อนมะเร็ง หรือมะเร็งช่องปากในกลุ่มผู้สูงอายุได้เช่นกัน
ตรวจคัดกรองช่วยป้องกันได้
การตรวจคัดกรองมะเร็งช่องปากจะช่วยให้ตรวจเจอรอยโรคมะเร็ง หรือก่อนมะเร็งตั้งแต่ระยะแรกๆ ส่งผลให้การรักษาไม่ซับซ้อนหรือยุ่งยาก ถ้าเทียบกับมะเร็งในระยะท้ายๆ โดยขั้นตอนการตรวจประกอบไปด้วยการตรวจภายนอกช่องปาก คือตรวจดูต่อมน้ำเหลืองบริเวณใบหน้าและลำคอ ร่วมกับการตรวจเนื้อเยื่ออ่อนในช่องปากอย่างละเอียด โดยทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ช่องปาก ผู้ที่ควรเข้ามารับการตรวจคือบุคคลที่เป็นกลุ่มเสี่ยง หรือมีอาการเบื้องต้น อย่างไรก็ตามผู้ที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มเสี่ยงก็สามารถเข้ามาตรวจได้เช่นกัน ซึ่งจะทำการตรวจบ่อยแค่ไหนขึ้นอยู่กับแต่ละคน หากเป็นผู้ที่มีรอยโรคก่อนมะเร็งอยู่ในช่องปาก จำเป็นต้องได้รับการตรวจติดตามเป็นประจำ 3 ถึง 6 เดือน แล้วแต่กรณี แต่ถ้าเป็นกลุ่มเสี่ยงโดยเฉพาะกลุ่มที่เนื้อเยื่อปกติ แนะนำควรตรวจปีละ 1 ครั้ง
เพราะสุขภาพช่องปากเป็นเรื่องสำคัญ โดยเฉพาะกับผู้สูงวัย ควรมีการดูแลสุขภาพช่องปาก โดยเฉพาะเรื่องของเหงือกและฟันเป็นหลัก ด้วยการแปรงฟันที่ถูกต้อง อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ร่วมกับการทำความสะอาดซอกฟัน เช่น การใช้ไหมขัดฟัน หรือแปรงซอกฟัน อย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง ร่วมกับการตรวจคัดกรองเนื้อเยื่ออ่อนในช่องปากด้วยตัวเอง ก็สามารถมาพบทันตแพทย์ เพื่อช่วยคัดกรองรอยโรคในช่องปาก ได้ตั้งแต่ในระยะต้นๆ
ทพ.ดุลยพงษ์ รุ่งเรืองระยับกุล
ทันตกรรมและรากเทียมดิจิตอล
โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน
นัดหมายศูนย์ทันตกรรม
