โรคสมองเสื่อม หลายคนมักจะนึกถึงแต่โรคอัลไซเมอร์เท่านั้น แต่ความจริงแล้ว รู้ไหมว่า โรคสมองเสื่อมเกิดจากภาวะของโรคหลอดเลือดสมองได้เหมือนกันซึ่งจะเรียกว่า สมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง มีการศึกษาอุบัติการณ์ของโรคสมองเสื่อมตามหลังโรคหลอดเลือดสมองในประชากรไทย พบว่าเกือบครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ไม่ว่าจะเป็นหลอดเลือดสมองแตก ตีบ ตัน เมื่อเวลาผ่านไปจะมีอาการสมองเสื่อมตามมาโดยอาจเกิดหลังจากโรคหลอดเลือดสมองตั้งแต่ 3 เดือนไปจนถึง 9 ปี
ปัจจัยเสี่ยงและสาเหตุการเกิดโรคสมองเสื่อมหลังโรคหลอดเลือดสมอง
การเกิดโรคสมองเสื่อมตามหลังโรคหลอดเลือดสมองนั้น เกิดจากผู้ป่วยมีอาการโรคหลอดเลือดสมองขึ้นก่อน โดยแบ่งได้เป็น หลอดเลือดสมองตีบหรือตัน กับหลอดเลือดสมองแตก ซึ่งมีสาเหตุดังนี้
• หลอดเลือดสมองตีบหรือตัน : เกิดจากผนังหลอดเลือดในสมองตีบ เพราะมีก้อนไขมันพอกหนาสะสม จนเลือดไหลผ่านไม่ได้หรือผ่านได้น้อย ทำให้เลือดไม่ไหลไปเลี้ยงสมองหรือไปเลี้ยงไม่พอ เมื่อสมองขาดเลือดก็จะหยุดทำงาน และเกิดความเสียหายบางส่วน ซึ่งภาวะหลอดเลือดสมองตีบนี้จะเกิดขึ้นแบบช้าๆ และสะสม อาจทำให้ผู้ป่วยหรือคนใกล้ชิดไม่ทันสังเกตความผิดปกติ หรือในอีกกรณีคือหลอดเลือดสมองอุดตัน เพราะมีลิ่มเลือดจากส่วนอื่นๆ ไหลไปปิดกั้นทางเดินของหลองเลือดที่จะไปเลี้ยงสมอง ทำให้สมองขาดเลือดแบบฉับพลัน อาจเกิดอาการที่เห็นได้ชัดเจนคือ แขนขาอ่อนแรง ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด หรือทรงตัวไม่ได้ ในกรณีนี้หากไม่ได้รับการรักษาโดยให้ยาละลายลิ่มเลือด หรือผ่าตัดลากเอาก้อนเลือดออกภายในเวลา 4.5 ชั่วโมง อาจทำให้สมองบางส่วนเสียหาย และเกิดภาวะอัมพฤกษ์อัมพาต
• หลอดเลือดสมองแตก : อาจเกิดจากผนังหลอดเลือดเปราะบาง หรือยืดหยุ่นไม่เพียงพอ หรือเรียกว่าหลอดเลือดแข็งตัว เมื่อเกิดแรงดันที่ผิดปกติ เช่น ความดันเลือดสูง ทำให้ผนังหลอดเลือดส่วนที่ไม่แข็งแรงเกิดปริแตก เลือดออกในสมอง ส่งผลให้เนื้อเยื่อสมองส่วนนั้นๆ ถูกทำลาย หรืออีกสาเหตุคือเกิดอุบัติเหตุกระทบกระเทือนศีรษะอย่างรุนแรงจนเลือดออกในสมอง ในกรณีหลอดเลือดสมองแตกนี้ มักจะต้องทำการผ่าตัดเพื่อนำเลือดที่คั่งในสมองออกอย่างรวดเร็วที่สุด
ทั้งนี้ เมื่อเกิดภาวะหลอดเลือดสมองแตก ตีบ หรือตันแล้ว แม้ว่าจะได้รับการรักษาเร็วหรือช้า ก็อาจทำให้เนื้อสมองบางส่วนถูกทำลายไม่มากก็น้อย ดังนั้นจึงพบว่าหลังการรักษาโรคหลอดเลือดสมองประมาณ 3 เดือน มักจะพบว่าผู้ป่วยเริ่มมีภาวะสมองเสื่อมตามมา โดยเฉพาะหากไม่ได้รับการฟื้นฟูสมองอย่างเต็มที่ และปล่อยไว้ อาการสมองเสื่อมจะยิ่งแย่ลง
อาการโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองที่สังเกตได้
• มีอารมณ์กระสับกระส่าย ไม่คงที่ หงุดหงิด ฉุนเฉียวง่าย
• เคลื่อนไหวช้า กล้ามเนื้ออ่อนแรง
• ถามคำถามเดิมซ้ำๆ หรือไม่สามารถตอบคำถามง่ายๆ ได้ ต้องใช้เวลานานในการตอบคำถาม
• จำสถานที่ต่างๆ ในบ้านไม่ได้ เช่น ห้องน้ำ ห้องครัว
• จำวันเวลาไม่ได้ เช่น วัน เดือน ปี
วิธีการรักษาโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง
เมื่อพบว่าผู้ป่วยมีภาวะสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง ในขั้นแรกต้องเน้นไปที่การรักษาและป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดสมองซ้ำ คือป้องกันปัจจัยเสี่ยงที่จะทำให้เกิดโรคหลอดเลือดสมองขึ้นอีก เช่น รักษาโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน หรือไขมันในเส้นเลือด รวมถึงป้องกันการแข็งตัวของหลอดเลือด ในส่วนของการรักษาภาวะสมองเสื่อมนั้นสามารถบรรเทาอาการโดยการทานยาเพื่อรักษา อาจเป็นยาประเภทเดียวกับยาที่ใช้ในผู้ป่วยอัลไซเมอร์ และอาจมีการให้ยาที่ออกฤทธิ์ทางจิตประสาท ในรายที่มีอาการประสาทหลอน สับสน หลงผิด ทั้งนี้สิ่งสำคัญที่มีส่วนในการรักษาโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองก็คือ คนใกล้ชิด และบุคคลในครอบครัว ที่ต้องมีความเข้าใจในสิ่งที่ผู้ป่วยเป็น เพื่อให้ผู้ป่วยอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างเป็นปกติมากที่สุด
การรักษาฟื้นฟูสมองได้อย่างไร
นอกจากการใช้ยารักษาแล้ว อีกสิ่งจำเป็นที่ช่วยให้ผู้ป่วยโรคสมองเลื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองมีอาการดีขึ้นได้คือ การฟื้นฟูสมองด้วยการบริหารสมองในรูปแบบต่างๆ โดยเฉพาะถ้าผู้ป่วยเป็นผู้สูงวัย เช่น การฝึกความจำ ฝึกการพูด อ่าน เขียน การฝึกคิดเลข ลองถาม และตอบในเรื่องง่ายๆ เพื่อฟื้นฟูความจำในอดีตหรือเรื่องที่ผ่านมาแล้ว ให้ผู้ป่วยได้ใช้สมองทุกๆ วัน อย่างต่อเนื่อง หรืออีกสิ่งที่สำคัญคือการต้องเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อยู่เสมอเพื่อให้ผู้ป่วยมีกำลังใจ ไม่เบื่อ และท้อแท้
สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม
โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน โทร. 1772 ต่อ โรคระบบประสาทและสมอง