จำเป็นหรือไม่ ที่จะต้องจัดฟัน หากการเรียงตัวของฟันจะทำให้การสบฟันดีขึ้น ความสัมพันธ์ของฟัน และขากรรไกรดีขึ้น รวมทั้งสามารถทำความสะอาดเหงือก และฟัน ดูแลสุขภาพช่องปากได้ดีขึ้น การจัดฟันก็น่าจะเป็นเรื่องที่น่าจำเป็น แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเรื่องของเวลาความรับผิดชอบในการรักษาความสะอาด และค่าใช้จ่ายว่าสามารถรับผิดชอบได้หรือไม่ หากไม่สามารถมีเวลามารับการรักษา ไม่รับผิดชอบดูแลความสะอาด หรือไม่สามารถรับภาระค่าใช้จ่ายได้อาจต้องพิจารณาถึงทางเลือกอื่นๆ ต่อไป

ต้องเตรียมตัวอย่างไร หากต้องการจัดฟัน ควรมาพบทันตแพทย์จัดฟันเพื่อรับคำปรึกษาถึงความจำเป็น และความเป็นไปได้ในการจัดฟัน หากพิจารณาแล้วพบว่าสามารถจัดฟันได้ก็ควรตรวจดูสุขภาพช่องปากโดยทั่วไปว่ามีสภาพดีหรือยัง อาจจะต้องมีการขูดหินปูน อุดฟัน หรือรักษารากฟันแล้วแต่กรณี ส่วนฟันที่ทันตแพทย์จัดฟันสั่งให้ถอนเพื่อการจัดฟันก็ควรต้องถอนก่อนแล้วค่อยเข้าสู่กระบวนการรักษาทางทันตกรรมจัดฟันต่อไป โดยทั่วไป การจัดฟันจำเป็นต้องมีการเคลื่อนตัวของฟัน หากในช่องปากมีเนื้อที่ไม่พอให้ฟันเคลื่อนที่ไปได้อาจใช้การถอนฟัน หรืออาจเป็นการกรอลดขนาดของฟันลงเล็กน้อย โดยที่ไม่ต้องถอนฟันเลยก็ได้ แต่หากในช่องปากมีเนื้อที่มากพออยู่แล้ว เช่น เคยมีการถอนฟันไป แล้วหรือฟันห่างอยู่แล้ว ก็ไม่จำเป็นต้องถอนฟันออกก็เป็นไปได้

วิธีการจัดฟัน แบ่งได้เป็น 2 วิธี ดังนี้

• เครื่องมือจัดฟันชนิดโลหะ และเซรามิค เป็นการใช้เครื่องมือติดที่ผิวฟันด้านหน้า แล้วใส่ลวด และรัดยางเพื่อให้ลวดช่วยพาฟันให้เคลื่อนที่ไปตามแรงของลวด โดยที่สามารถเลือกสีของยางรัดได้หลากหลาย เครื่องมือชนิดโลหะจะมองเห็นได้ชัดเจน แต่เครื่องมือเซรามิคจะมีสีที่ดูกลมกลืนกับฟันธรรมชาติ เหมาะกับคนที่ไม่ต้องการให้เห็นเหล็กจัดฟัน การจัดฟันแบบเซรามิคอาจเลือกให้ยางสีเดียวกับลวด หรือใช้สีขาว หรือสีใส ซึ่งอาจจะติดสีจากอาหารหรือเครื่องดื่ม หรือแม้แต่บุหรี่ ทำให้เห็นชัดแต่มีการปรับเปลี่ยนยางทุกเดือนอยู่แล้วจึงไม่ค่อยมีปัญหา การจัดฟันแบบเซรามิคไม่เหมาะกับคนที่มีปัญหาเรื่องการสบฟัน เพราะอาจกัดแตกได้ และการจัดฟันแบบเซรามิคนี้ราคาจะแพงกว่าแบบโลหะ และเวลาในการจัดจะมากกว่าแบบโลหะ
• เครื่องมือจัดฟันแบบดามอน Damon เป็นแบบโลหะไม่ต้องใช้ยางสี มีความฝืด (Friction) น้อย และมีความเจ็บน้อยกว่าการจัดฟันชนิดติดแน่นทั่วไป แต่การจัดฟันแบบดามอนผู้จัดจะไม่ได้ใช้ยางสี และการจัดฟันแบบนี้จะมีราคาแพงกว่าการจัดฟันแบบติดแน่นทั่วไป แต่จะใช้เวลาจัดฟันน้อยกว่าแบบโลหะ รวมทั้งมีการนัดพบแพทย์จัดฟันเพื่อปรับเครื่องมือห่างกัน 4 - 10 สัปดาห์ ซึ่งน้อยกว่าการจัดฟันแบบติดแน่นทั่วไป
• เครื่องมือจัดฟันชนิดด้านใน Brava by Brius เทคโนโลยีใหม่ล่าสุด ที่ช่วยในเรื่องความสวยงามจะมองไม่เห็นเครื่องมือจัดฟันเมื่อยิ้ม ผู้ที่ติดเครื่องมือส่วนใหญ่จะสามารถปรับตัวให้คุ้นเคยกับเครื่องมือได้ภายใน 1 เดือน และมีปัญหาเรื่องการออกเสียงเล็กน้อย ใช้เวลาจัดฟันจนเสร็จได้อย่างรวดเร็วมากกว่าแบบอื่นๆ และไม่จำเป็นต้องมาพบทันตแพทย์บ่อยๆ เหมาะกับคนที่ไม่ค่อยมีเวลา และต้องการจัดฟันให้เสร็จอย่างรวดเร็ว

• Invisalign เป็นเครื่องมือจัดฟันชนิดใส จะทำได้ทั้งกรณีจัดฟันอย่างง่ายไปจนถึงแบบใช้เครื่องมือเป็นชิ้นๆ ใส่เรียงลำดับต่อเนื่องกันไปจนจบการรักษา จำนวนชิ้นของเครื่องมือขึ้นอยู่กับความยากง่ายของการจัดฟัน คนไข้จะใส่คู่ละประมาณ 2 สัปดาห์ จึงเปลี่ยนเป็นคู่ถัดไป ในกรณีที่คนไข้มีความผิดปกติของขากรรไกรร่วมด้วย จำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดร่วมกับการจัดฟันด้วยทีมทันตแพทย์เฉพาะทางศัลยกรรม (Oral & Maxillofacial Surgeon) ร่วมกับทันตแพทย์จัดฟัน เช่น ขากรรไกรบนยื่นออกมามาก คางยื่นออกมามาก คางถอย หรือคางเล็กมาก ขากรรไกรล่าง หรือฟันหน้าล่างคร่อมฟันบนมาก หน้าเบี้ยว ยิ้มแล้วเห็นเหงือกเยอะ เป็นต้น

ทญ. ปรารถนา เฉิดสุวรรณรักษ์