รู้ทันโรค Stroke หรือโรคหลอดเลือดสมอง ก่อนสายเกินแก้

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) คือหนึ่งในโรคร้ายแรงที่คร่าชีวิตคนไทยจำนวนมาก และยังเป็นสาเหตุหลักของความพิการถาวร หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที ในแต่ละปีทั่วโลกมีผู้ป่วยใหม่ประมาณ 10–15 ล้านคน โดย 5 ล้านคนเสียชีวิต และอีก 5 ล้านคนพิการถาวร

สิ่งสำคัญที่สุดคือการ รู้ทันอาการ สังเกตปัจจัยเสี่ยง และเข้ารับการรักษาอย่างรวดเร็ว เพราะ “ทุกนาทีมีค่า” สมองสูญเสียเซลล์กว่า 1.9 ล้านเซลล์ต่อนาที เมื่อเกิด Stroke


โรค Stroke คืออะไร?

โรคหลอดเลือดสมองเกิดจากการที่เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงสมองได้เพียงพอ ส่งผลให้เซลล์สมองตายและทำงานผิดปกติ แบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่

  1. Stroke ชนิดขาดเลือด (Ischemic Stroke)
    เกิดจากลิ่มเลือดหรือไขมันอุดตันในหลอดเลือด คิดเป็น 80% ของผู้ป่วยทั้งหมด
  2. Stroke ชนิดเลือดออก (Hemorrhagic Stroke)
    เกิดจากหลอดเลือดในสมองแตกหรือรั่ว ทำให้เลือดออกไปกดเบียดเนื้อสมอง มักพบในผู้ที่มี ความดันโลหิตสูง


ตารางเปรียบเทียบ Stroke ชนิดขาดเลือด vs เลือดออก

หัวข้อ Stroke ชนิดขาดเลือด (Ischemic Stroke) Stroke ชนิดเลือดออก (Hemorrhagic Stroke)
ความหมาย เลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอ เพราะหลอดเลือดตีบหรืออุดตัน เลือดออกในสมองเพราะหลอดเลือดแตกหรือรั่ว
สัดส่วนการเกิด พบมากที่สุด ประมาณ 80% ของผู้ป่วย Stroke พบประมาณ 20% ของผู้ป่วย Stroke
สาเหตุหลัก - ลิ่มเลือดอุดตัน
- ไขมันสะสมในหลอดเลือด
- หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- ความดันโลหิตสูงควบคุมไม่ได้
- หลอดเลือดโป่งพองแตก
- ความผิดปกติของหลอดเลือด
- การใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือดเกินขนาด
อาการ - แขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก
- พูดไม่ชัด
- มุมปากตก
- ปวดศีรษะรุนแรงทันที
- คลื่นไส้ อาเจียน
- หมดสติ
การรักษาเบื้องต้น - ยาละลายลิ่มเลือด (tPA) ภายใน 4.5 ชม.
- การดึงลิ่มเลือดออก
- ควบคุมความดันโลหิต
- ผ่าตัดระบายเลือด
การพยากรณ์โรค หากรักษาเร็ว โอกาสฟื้นตัวสูง อาการมักรุนแรงกว่า และเสี่ยงเสียชีวิตสูงกว่า

อาการเตือนสำคัญ หลัก FAST

การสังเกตอาการด้วยหลัก FAST เป็นวิธีที่ได้รับการยอมรับทั่วโลก ใช้ง่ายและช่วยชีวิตได้

  • F (Face) ใบหน้าเบี้ยว ปากตก
  • A (Arm) แขนหรือขาอ่อนแรง
  • S (Speech) พูดไม่ชัด ฟังไม่เข้าใจ
  • T (Time) ต้องรีบโทร 1669 หรือไปโรงพยาบาลทันที
Golden Hour หากรักษาใน 1 ชั่วโมงแรก มีโอกาสฟื้นตัวดีที่สุด และต้องถึงโรงพยาบาลภายใน 4.5 ชั่วโมงแรกสมาคมโรคหลอดเลือดสมองไทย


อาการอื่นๆ ที่ควรระวัง

  • ปวดศีรษะรุนแรงเฉียบพลัน
  • เวียนศีรษะ เดินเซ หรือหมดสติ
  • มองเห็นภาพซ้อน หรือมองไม่ชัด
  • คลื่นไส้ อาเจียน

ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง

ปัจจัยที่ควบคุมไม่ได้

  • อายุ (เสี่ยงสูงขึ้นเมื่ออายุมากกว่า 55 ปี)
  • เพศ (ผู้ชายเสี่ยงมากกว่าผู้หญิงเล็กน้อย)
  • ประวัติครอบครัว

ปัจจัยที่ควบคุมได้

  • ความดันโลหิตสูง
  • เบาหวาน
  • ไขมันในเลือดสูง
  • หัวใจเต้นผิดจังหวะ
  • สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์
  • โรคอ้วน ขาดการออกกำลังกาย
  • ความเครียดเรื้อรัง
  • การใช้ยาคุมกำเนิดในผู้หญิงที่สูบบุหรี่

วิธีป้องกัน Stroke

  • ควบคุมความดัน น้ำตาล และไขมันในเลือด
  • เลิกสูบบุหรี่ และลดแอลกอฮอล์
  • ออกกำลังกายอย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์
  • กินอาหารเพื่อสุขภาพ เน้นผัก ผลไม้ ปลา ธัญพืช
  • ลดเกลือไม่เกิน 6 กรัม/วัน
  • ตรวจสุขภาพประจำปี และทำ โปรแกรมตรวจคัดกรองโรคหลอดเลือดสมอง

การรักษาโรคหลอดเลือดสมอง

Stroke ชนิดขาดเลือด (Ischemic Stroke)

  • ยาละลายลิ่มเลือด (tPA) ภายใน 4.5 ชั่วโมง
  • การดึงลิ่มเลือดออก (บางกรณีภายใน 24 ชั่วโมง)
  • ยาต้านการแข็งตัวของเลือด

Stroke ชนิดเลือดออก (Hemorrhagic Stroke)

  • ควบคุมความดันโลหิต
  • ผ่าตัดระบายเลือดหรือลดการกดทับของสมอง

การฟื้นฟูหลังป่วย Stroke

  • กายภาพบำบัด: ฟื้นฟูการเคลื่อนไหว
  • กิจกรรมบำบัด: ฝึกทำกิจวัตรประจำวัน
  • การฝึกพูด: ฟื้นฟูการสื่อสาร
  • จิตบำบัด: ดูแลสุขภาพจิต ลดโอกาสซึมเศร้า

Q&A คำถามที่พบบ่อย

โรค Stroke รักษาหายขาดหรือไม่?
ไม่สามารถหายขาด 100% แต่หากรักษาทันเวลาและฟื้นฟูต่อเนื่อง ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตใกล้เคียงปกติได้
ผู้ที่เคยเป็น Stroke แล้ว มีโอกาสกลับมาเป็นซ้ำหรือไม่?
มีโอกาสสูง หากไม่ควบคุมปัจจัยเสี่ยง เช่น ความดัน เบาหวาน หรือการสูบบุหรี่
ใครควรตรวจคัดกรองโรคหลอดเลือดสมอง?
ผู้ที่อายุเกิน 40 ปี หรือมีประวัติครอบครัว Stroke ควรตรวจสุขภาพประจำปีเพื่อประเมินความเสี่ยง

5 สิ่งสำคัญที่ต้องรู้เกี่ยวกับโรค Stroke

สรุปสาระสำคัญ ที่ช่วยชีวิตคุณและคนที่คุณรักได้

1

Stroke คืออะไร?

โรคที่เกิดจากสมองขาดเลือดหรือเลือดออกในสมอง ทำให้เซลล์สมองเสียหายถาวร

2

จำ FAST ไว้ - กุญแจสู่การรอดชีวิต

Face (หน้าเบี้ยว) | Arm (แขนอ่อนแรง) | Speech (พูดไม่ชัด) | Time (เวลา - รีบพาส่ง รพ.)

3

Golden Hour – ชั่วโมงทอง

รักษาภายใน 1 ชั่วโมงแรก เพิ่มโอกาสรอดและฟื้นตัวสูงสุด ห้ามรอ!

4

ปัจจัยเสี่ยงที่ควบคุมได้

ความดันสูง | เบาหวาน | การสูบบุหรี่ | แอลกอฮอล์ | ไม่ออกกำลังกาย

5

การป้องกันดีกว่าการรักษา

ตรวจสุขภาพประจำปี | ควบคุมโรคประจำตัว | ปรับพฤติกรรมสุขภาพ

💡 จำไว้ ทุกนาทีมีค่า เมื่อสงสัยว่าเป็น Stroke รีบโทร 1669 ทันที!

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เป็นภัยเงียบที่อันตราย แต่สามารถป้องกันได้ด้วยการรู้ทันอาการและควบคุมปัจจัยเสี่ยง หากคุณหรือคนใกล้ชิดมีอาการสงสัย Stroke อย่ารอช้า รีบโทร 1669 หรือเข้ารับการตรวจคัดกรองกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทันที


บทความโดย

พญ.ศิริลักษณ์ ไทยยานันท์

อายุรแพทย์ทั่วไป


สอบถามรายละเอียดข้อมูลเพิ่มเติม
แผนกอายุรกรรม โรงพยาบาลเปาโล เกษตร
โทร. 02 1500 900 ต่อ 5113
Facebook : โรงพยาบาลเปาโล เกษตร
Line official account : Paolo Hospital Kaset
Line ID : @paolokaset