รู้ไหม? โรคพิษสุนัขบ้า...ป้องกันได้นะ

โรคพิษสุนัขบ้าหลายคนอาจคิดว่าไม่ร้ายแรงหรือติดเชื้อได้ยาก ทำให้ผู้ที่มีความเสี่ยงส่วนหนึ่งมาพบแพทย์ช้าไป วันนี้โรงพยาบาลเปาโล สมุทรปราการ จึงขอนำข้อมูลที่ถูกต้องมาฝาก เพื่อให้ทุกท่านได้เข้าใจและรู้เท่าทันโรคพิษสุนัขบ้ากันมากขึ้น

 

ทำความเข้าใจใน “โรคพิษสุนัขบ้า”

"โรคพิษสุนัขบ้า" หรือที่เรียกกันอีกชื่อหนึ่งว่า "โรคกลัวน้ำ" เป็นโรคติดเชื้อในระบบประสาทส่วนกลาง ที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสพิษสุนัขบ้า ซึ่งพบได้ในสัตว์เลือดอุ่นทุกชนิด โดยส่วนใหญ่แล้วหลังจากการได้รับเชื้อราว 10 วัน หรือเร็วกว่านั้น ผู้ป่วยจะเริ่มแสดงอาการ แต่ก็มีหลายรายที่อาจมีอาการหลังจากได้รับเชื้อ 6 เดือนหรือเป็นปี ทั้งนี้ หากติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ผู้ป่วยมักเสียชีวิตทุกราย ยกเว้นในกรณีที่ได้รับวัคซีนและทำการรักษาอย่างทันท่วงทีโดยเร็วก่อนเชื้อลุกลาม

 

พิษสุนัขบ้า โรคติดต่อจากสัตว์สู่คน

ไวรัสพิษสุนัขบ้าสามารถส่งผ่านทางน้ำลายของสัตว์ที่ติดเชื้อเข้าสู่บาดแผลที่ถูกสัตว์กัด หรือข่วน หรือเพียงแค่สัตว์ที่ติดเชื้อมาเลียบาดแผลบนร่างกายของคนก็สามารถทำให้ติดเชื้อได้ และแม้แต่น้ำลายของสัตว์ที่มีเชื้อก็อาจผ่านเข้าทางตา จมูก และปากของคนได้ แม้บริเวณนั้นจะไม่มีบาดแผลก็ตาม

พิษสุนัขบ้า...ไม่ได้มาจากสุนัขเท่านั้น!

เนื่องจากชื่อของโรคมีชื่อเรียกว่า ‘พิษสุนัขบ้า’ หลายคนจึงคิดว่าโรคนี้เกิดจากสุนัขเท่านั้น แต่ในความจริงแล้ว โรคนี้สามารถติดต่อได้จากสัตว์เลือดอุ่นหลายชนิด เช่น แมว ลิง หนู ค้างคาว กระรอก วัว ควาย เป็นต้น แต่ส่วนใหญ่พบว่าผู้เสียชีวิตมักติดเชื้อมาจากสุนัขมากที่สุด รองลงมาคือติดจากแมว

 

หากติดเชื้อพิษสุนัขบ้า...จะมีอาการอย่างไร?

อาการของโรคพิษสุนัขบ้า แบ่งได้เป็น 3 ระยะ ดังนี้

ระยะเริ่มแรก : ผู้ป่วยแต่ละรายจะเริ่มมีอาการซึ่งแตกต่างกันได้ เช่น มีไข้ เจ็บคอ ปวดเมื่อยตามตัว อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน นอนไม่หลับ คลุ้มคลั่ง กระวนกระวาย หรือมีอาการคันบริเวณที่ถูกกัด ในบางรายอาจมีอาการเจ็บเสียวแปล๊บคล้ายเข็มทิ่มร่วมด้วย

ระยะที่มีอาการทางประสาท : หลังจากเริ่มมีอาการข้างต้นแล้ว จะเข้าสู่ระยะที่มีอาการทางประสาท คือ เริ่มอยู่ไม่นิ่ง มีอาการกลืนลำบากโดยเฉพาะของเหลว เช่น น้ำ เนื่องจากมีอาการเกร็งหดตัวบริเวณกล้ามเนื้อลำคอ จนทำให้เกิดอาการกลัวน้ำ เริ่มหงุดหงิด ประสาทสัมผัสจะไวต่อการกระตุ้นมากขึ้น ทำให้มีอาการตกใจและสะดุ้งผวาง่าย

ระยะสุดท้าย : ในระยะสุดท้ายผู้ป่วยจะมีอาการแน่นหน้าอก หายใจไม่ออก แขนขาอ่อนแรงจนเป็นอัมพาต หมดสติ หัวใจหยุดเต้น และเสียชีวิตในที่สุด

 

ควรปฏิบัติอย่างไร? หากถูกสัตว์กัด ข่วน หรือเลียแผล

1. รีบล้างแผลให้เร็วที่สุดด้วยน้ำสะอาด และฟอกสบู่เบาๆ ให้ลึกถึงก้นแผลเป็นเวลาอย่างน้อย 15 นาที จะทำให้เชื้อโรคหลุดออกจากแผลไปตามน้ำได้ จากนั้นจึงเช็ดแผลให้แห้ง
2. ใช้ยาฆ่าเชื้อเช็ดทำความสะอาดแผลอีกครั้ง เช่น แอลกอฮอล์ 70% เบตาดีน ทิงเจอร์ไอโอดีน หรือน้ำเกลือ เป็นต้น
3. จดจำลักษณะและสังเกตอาการของสัตว์ที่กัด ข่วน หรือเลียแผล ว่ามีอาการเสี่ยงเป็นพิษสุนัขบ้าหรือไม่เป็นเวลา 10 วัน หรืออาจตามหาเจ้าของของสัตว์เพื่อซักถามประวัติการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า
4. รีบมาพบแพทย์โดยเร็วที่สุด เพื่อประเมินอาการ หากมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อพิษสุนัขบ้า แพทย์จะทำการฉีดวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้า และวัคซีนป้องกันบาดทะยักให้

 

โรคพิษสุนัขบ้า รักษาไม่ได้ แต่ป้องกันได้!

เนื่องจากโรคพิษสุนัขบ้า เมื่อเกิดการติดเชื้อและไม่ได้รับวัคซีนป้องกันอย่างถูกต้อง ส่วนใหญ่มักเสียชีวิตเกือบทุกราย เนื่องจากปัจจุบันยังไม่มียาที่สามารถรักษาโรคนี้ได้ ดังนั้นการป้องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญในการปกป้องคุณจากเชื้อพิษสุนัขบ้า โดยควรปฏิบัติดังนี้

1. ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า โดยควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเกี่ยวกับวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า และเมื่อถูกสัตว์กัด ข่วน หรือเลียแผล ควรฉีดวัคซีนกระตุ้นซ้ำอีก 1-2 ครั้ง
2. หลีกเลี่ยงไม่ให้ถูกสัตว์กัด โดยไม่แหย่หรือยุ่งกับสัตว์ที่ไม่มีเจ้าของหรือสัตว์จรจัด
3. ดูแลไม่ให้สัตว์เลี้ยงเป็นโรคพิษสุนัขบ้า เช่น พาสัตว์เลี้ยงไปฉีดวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้าตามกำหนดทุกปี และไม่ปล่อยสัตว์เลี้ยงไปในที่สาธารณะโดยไม่อยู่ในสายจูง
4. ไม่นำสัตว์ป่ามาเลี้ยง โดยไม่มีการกัดกรองโรคและฉีดวัคซีน
5. หากถูกสัตว์กัด ข่วน หรือเลียแผล หรือคิดว่าได้รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ควรปฏิบัติตามคำแนะนำข้างต้นทันที

 

หากโดนสุนัขหรือสัตว์ที่ไม่มั่นใจว่ามีเชื้อกัด ควรรีบมาพบแพทย์ จะได้ทำการตรวจวินิจฉัย และรับวัคซีนเพื่อป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าให้เร็วที่สุด เพราะหากปล่อยไว้โรคนี้อาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้

บทความโดย
นายแพทย์สุรินทร์ ดิกิจ
แพทย์ประจำสาขาศัลยกรรมทั่วไป
โรงพยาบาลเปาโล สมุทรปราการ