โรคไส้เลื่อน คือ ภาวะที่ลำไส้เลื่อนออกนอกช่องท้องโดยผ่านผนังช่องท้องที่บอบบาง ตำแหน่งที่ลำไส้จะเลื่อนออกนอกช่องท้องมีหลายแห่ง เช่น บริเวณขาหนีบ (Groin Hernia) ผนังหน้าท้อง (Abdominal Hernia) โรคไส้เลื่อนนับเป็นอีกปัญหาสุขภาพที่เป็นอุปสรรคในการใช้ชีวิตที่ไม่ควรมองข้าม และปล่อยทิ้งไว้

 

อาการของโรคไส้เลื่อน

มีการดันของอวัยวะปรากฏเป็นก้อนตุงออกมา ซึ่งถ้ามีอาการไม่มาก คนไข้มักจะดันอวัยวะในถุงไส้เลื่อนกลับเข้าช่องท้องเองได้ อาจมีอาการปวดขณะมีก้อนยื่นออกมา สาเหตุการปวดนี้เกิดจากขอบถุงไส้เลื่อนบริเวณผนังหน้าท้องมีการรัดอวัยวะในช่องท้อง โดยเฉพาะลำไส้ และโอเมนตัม ซึ่งก็คือชั้นเยื่อบุช่องท้องที่หุ้มรอบอวัยวะภายในช่องท้องนั้น

 

อาการปวดดังกล่าวจะเริ่มจะทุเลาลงเมื่อมีการดันอวัยวะในถุงไส้เลื่อนกลับเข้าช่องท้อง กรณีที่เกิดการโป่งของผนังหน้าท้อง และไม่สามารถดันอวัยวะในถุงไส้เลื่อนกลับเข้าช่องท้องได้ (incarcerated hernia) จะมีอาการปวดมากบริเวณไส้เลื่อน เนื่องจากอวัยวะถูกขอบถุงไส้เลื่อนรัด โดยเฉพาะลำไส้จะเกิดการบวมและขาดเลือด เมื่อเกิดภาวะดังกล่าวจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดเร่งด่วนเพื่อป้องกันภาวะลำไส้ตายจากการขาดเลือด (strangulated hernia)

 

ปัจจัยที่ทำให้เกิดไส้เลื่อนได้แก่

1. อายุที่มากขึ้น ทำให้เกิดความอ่อนแอของผนังหน้าท้อง โดยพบว่าผู้ชายอายุมากกว่า 75 ปี มีไส้เลื่อนขาหนีบ ประมาณ 50 %

2. ความผิดปกติของผนังหน้าท้องแต่เดิม ซึ่งมักจะมีอาการช่วงวัยรุ่นหรือวัยทำงาน

3. เพศชายจะพบการเกิดไส้เลื่อน โดยเฉพาะไส้เลื่อนขาหนีบได้มากกว่าเพศหญิงประมาณ 7 เท่า

4. เกิดการเพิ่มแรงดันช่องเรื้อรังจาก

● เบ่งถ่ายท้องผูกเรื้อรัง (chronic constipation)

● เบ่งปัสสาวะจากภาวะต่อมลูกหมากโต (Benign prostatic hypertrophy) เป็นเวลานาน

● ไอเรื้อรัง เช่น จากโรคปอด หรือถุงลมโป่งพอง (COPD) โรคหลอดลมอักเสบเรื้อรัง (chronic bronchitis)

Insertion of mesh into preperitoneal space. (Courtesy Anne Erickson, CMI.)

โรคไส้เลื่อนผนังหน้าท้อง (Abdominal wall or Ventral hernia)

คือโรคที่อวัยวะภายในบางส่วน ที่พบได้บ่อยคือผนังลำไส้ โดยเฉพาะลำไส้เล็ก และโอเมนตัม (omentum) ซึ่งคือเนื้อเยื่อไขมันสองชั้นที่ปกคลุมอวัยวะในช่องท้องเพื่อเป็นส่วนโครงสร้างยึดอวัยวะต่างๆ ในช่องท้องเข้าด้วยกัน เกิดการเคลื่อนตัวหรือดันออกจากตำแหน่งเดิม ผ่านรู หรือ ผนังหน้าท้องซึ่งประกอบไปด้วยชั้นกล้ามเนื้อ (muscle) และแผ่นเอ็นผังผืด (fascia) ที่บางลง ไปอยู่ยังอีกตำแหน่ง นอกผนังหน้าท้อง ซึ่งจะมีถุงไส้เลื่อน ชั้นกล้ามเนื้อที่บาง ชั้นไขมัน และผิวหนังคลุมอวัยวะภายในดังกล่าวอยู่

 

ไส้เลื่อนขาหนีบ (Inguinal hernia)

พบได้บ่อยที่สุดประมาณ 75% ของไส้เลื่อนทั้งหมด ในผู้ชายมักคลำได้ก้อนบริเวณขาหนีบ หรือ ถุงอัณฑะ เกิดจากความอ่อนแอของผนังหน้าท้องบริเวณขาหนีบ การผ่าตัดไส้เลื่อนผ่านกล้องนั้น คนไข้จะมีแผลเล็กๆ เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว จึงเป็นอีกทางเลือกของการรักษาด้วยวิธีผ่าตัด การผ่าตัดไส้เลื่อนผ่านกล้อง (Laparoscopic Inguinal Herniorrhaphy) ถือเป็นหนึ่งกระบวนการรักษาด้วยวิธีการผ่าตัดอีกทางหนึ่งที่ได้ผลดี โดยใช้เทคนิคการผ่าตัดปูตาข่ายปิดรูไส้เลื่อนผนังหน้าท้องผ่านกล้อง ทำให้เกิดแผลผ่าตัดขนาดเล็กบริเวณใต้สะดือ และสามารถใช้สอดอุปกรณ์เพื่อเข้าไปซ่อมไส้เลื่อนจากทางด้านในผนังหน้าท้อง และเสริมแผ่นตาข่ายสามมิติสังเคราะห์ เพื่อเสริมความแข็งแรง และปิดรูไส้เลื่อน

การผ่าตัดซ่อมไส้เลื่อนขาหนีบ ในช่องท้อง Transabdominal preperitoneal repair (TAPP)

ใช้วิธีการดึงถุงไส้เลื่อนกับอวัยวะในถุงไส้เลื่อนกลับเข้ามาในช่องท้อง แล้วทำการปูตาข่ายนอกเยื่อหุ้มช่องท้องต่อไป โดยมีลักษณะแผลขนาดเล็ก 3 แผล บริวเวณใต้สะดือที่จะใส่กล้องเส้นผ่านศูนย์กลาง 1 ซม. และแผลที่ใส่เครื่องมือยาว 0.5 ซม.ในกระบวนการผ่าตัดนั้น ศัลยแพทย์จะทำการขยายพื้นที่ระหว่างด้านหลังของผนังช่องท้องและเยื่อหุ้มช่องท้อง เพื่อมองเห็นรูไส้เลื่อนจากทางด้านหลังผนังช่องท้องได้อย่างชัดเจนซึ่งถือเป็นข้อได้เปรียบเมื่อเทียบกับการรักษาไส้เลื่อนโดยการผ่าตัดทั่วไปแบบเปิด จากนั้นแพทย์จะใช้แผ่นตะแกรงสังเคราะห์ ที่ปัจจุบันพัฒนาให้เข้ากับสรีระด้านในผนังหน้าท้อง (anatomical 3D mesh) ปูคลุมกล้ามเนื้อและหนังหน้าท้องที่มีไส้เลื่อน แล้วจึงตรึงด้วยหมุดเพื่อยึดติดแผ่นตะแกรงให้แน่นแข็งแรง โดยหมุดที่ใช้ตรึงนั้นมีให้เลือกหลากหลาย เช่น วัสดุทำมาจากโลหะ วัสดุที่ละลายได้ และนวัตกรรมล่าสุดคือ การนำกาว (fibrin glue) มาใช้ตรึง ซึ่งได้ผลดี อีกทั้งยังลดอาการปวดได้มากกว่าการใช้วัสดุชนิดอื่นๆ

การผ่าตัดผ่านกล้องดีอย่างไร

เมื่อเปรียบเทียบระหว่างการผ่าตัดผ่านกล้อง กับการผ่าตัดเปิดหน้าท้องแบบปกตินั้นพบว่า การผ่าตัดผ่านกล้องสำหรับการรักษาผู้ป่วยไส้เลื่อนชนิดต่างๆ อาทิ กลุ่มที่เป็นซ้ำไส้เลื่อนขาหนีบ (recurrence case) หรือในกลุ่มที่เป็นไส้เลื่อนขาหนีบทั้งสองข้าง (bilateral groin hernia) ส่งผลดีกว่าวิธีการผ่าตัดแบบเปิดหน้าท้อง คือ ช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้ไว อาการเจ็บปวดแผล หรือการบอบช้ำหลังผ่าตัดมีเพียงเล็กน้อย ระยะเวลานอนพักฟื้นอยู่โรงพยาบาลเพียง 2-3 วัน ระยะเวลาการพักฟื้นที่สั้นลง ทำให้สามารถกลับไปทำงานหรือใช้ชีวิตปกติได้เร็วกว่าเดิม

 

วิธีดูแลตัวเองก่อนการผ่าตัด

1.รักษาโรคประจำตัวเดิมที่มีอยู่ให้ดีก่อนผ่าตัด เช่น รักษาท้องผูก ไม่ควรเบ่งอุจจาระ รักษาต่อมลูกหมากโต ไม่ควรเบ่งปัสสาวะ ไม่ควรมีอาการไอรุนแรงเรื้อรังในกลุ่มโรคถุงลมโป่งพองหรือหลอดลมอักเสบ เพราะถ้ามีความดันในช่องท้องเพิ่มก็มีโอกาสที่จะทำให้รอยเย็บ หรือตาข่ายที่ใส่ไว้มีการเคลื่อน จะทำให้มีโอกาสเป็นซ้ำได้มากขึ้น

 

2.ผู้ป่วยที่อยู่ในระหว่างรอรับนัดการผ่าตัดรักษา ควรระวังป้องกันไม่ให้ไส้เลื่อนเกิดภาวะติดดันกลับไม่ได้ (incarcerated hernia) เช่น การไม่ยกของหนัก การไม่เบ่งถ่ายอุจจาระและปัสสาวะ การใส่อุปกรณ์ประเภทสายรัด หรือกางเกงที่ช่วยกระชับไม่ให้ไส้เลื่อนโป่งตุงออกมา

 

วิธีดูแลตัวเองหลังการผ่าตัด

• งดยกของหนัก
• งดการออกกำลังกายหนัก เช่น การกระโดด ยกน้ำหนัก หรือออกกำลังกล้ามเนื้อท้องในช่วง 1 เดือนแรก
• ควรลดน้ำหนักในผู้ที่มีโรคอ้วนและน้ำหนักตัวเกิน การระวังไม่ให้มีน้ำหนักเกิน
• การไม่เบ่งถ่ายอุจจาระและปัสสาวะ หรือไอจามรุนแรงเป็นประจำ

 

การป้องกันและลดความเสี่ยงการเป็นไส้เลื่อน

• รักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์
• เลือกรับประทานอาหารที่มีกากใย อย่าง ผัก ผลไม้ ธัญพืช
• ระมัดระวัง และหลีกเลี่ยงการยกของหนัก
• ไม่สูบบุหรี่

สอบถามรายละเอียดข้อมูลเพิ่มเติม
แผนกศัลยกรรม กระดูกและข้อ โรงพยาบาลเปาโล เกษตร
โทร. 02 1500 900 ต่อ 5114
Facebook : โรงพยาบาลเปาโล เกษตร
Line official account : Paolo Hospital Kaset
Line ID : @paolokaset