เป็นที่ทราบกันดีว่า การตรวจสุขภาพเป็นเรื่องสำคัญที่ควรทำเป็นประจำทุกปี และนอกจากการตรวจสุขภาพโดยทั่วไปแล้ว การตรวจสุขภาพภายในช่องท้องก็ไม่ควรมองข้าม เพราะภายในช่องท้องนั้นมีอวัยวะสำคัญมากมาย วันนี้เราจึงอยากจะพาทุกคนไปรู้จักกับการคัดกรองโรคด้วยเครื่องมือพิเศษที่เรียกว่า “อัลตร้าซาวด์” ทั้งบริเวณช่องท้องส่วนบนและส่วนล่างว่าแต่ละแบบนั้นมีประโยชน์อย่างไร และสามารถช่วยสแกนโรคอะไรได้บ้าง?

ตรวจอัลตร้าชาวด์ช่วยเช็กความผิดปกติ
การอัลตร้าซาวด์ (Ultrasound หรือ Ultrasound Scanning) เป็นการตรวจวินิจฉัยโรคด้วยการใช้คลื่นเสียงความถี่สูงสะท้อนให้เกิดภาพ ซึ่งการตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องจะทำให้เห็นภาพของอวัยวะภายในในบริเวณที่ตรวจ ทำให้แพทย์มีข้อมูลภาพที่ชัดเจน สามารถนำมาประกอบการวินิจฉัยโรคได้แม่นยำขึ้น

อัลตร้าชาวด์ช่องท้องปลอดภัยและไม่เจ็บ
การตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องไม่ก่อให้เกิดอาการเจ็บปวด เพราะเป็นเพียงการใช้หัวตรวจเคลื่อนไปบนผิวหน้าท้องภายนอก จึงไม่จำเป็นต้องมีการใช้ยาชาหรือฉีดยา อีกทั้งคลื่นเสียงที่ใช้ก็มีความปลอดภัยและไม่ก่อให้เกิดอันตราย โดยการตรวจสุขภาพส่วนใหญ่จะมีการอัลตร้าซาวด์อยู่ 2 ส่วน คือ

อัลตร้าชาวด์ช่องท้องส่วนบน
การตรวจอวัยวะภายในช่องท้องส่วนบน (Ultrasound Upper Abdomen) เป็นการตรวจดูอวัยวะของช่องท้องส่วนบนเหนือระดับสะดือขึ้นไป ได้แก่ ตับ ตับอ่อน ม้าม ถุงน้ำดี ท่อน้ำดี ไต และช่องท้องทั่วไป ตลอดจนเส้นเลือดต่างๆ ว่ามีความผิดปกติหรือไม่ เช่น มีก้อนที่ผิดปกติ นิ่วในไต หรือนิ่วที่ถุงน้ำดี เป็นต้น

เตรียมตัวอย่างไร...ถ้าต้องตรวจช่องท้องส่วนบน
ควรงดอาหารและเครื่องดื่มที่มีไขมันทุกชนิดประมาณ 4-6 ชม.ก่อนตรวจ (สามารถดื่มน้ำเปล่าได้) เพื่อให้เวลาถุงนํ้าดีเก็บกักนํ้าดี และเพื่อลดปริมาณลมในกระเพาะและลำไส้ ซึ่งจะช่วยให้เห็นอวัยวะต่างๆ ได้อย่างชัดเจน

อัลตร้าซาวด์ช่องท้องส่วนล่าง
การตรวจอวัยวะในช่องท้องส่วนล่าง (Ultrasound Lower Abdomen) เป็นการตรวจดูอวัยวะของช่องท้องส่วนล่างที่อยู่ต่ำกว่าระดับสะดือลงไป ได้แก่ มดลูก รังไข่ ต่อมลูกหมาก กระเพาะปัสสาวะ ไส้ติ่ง และอื่นๆ ว่ามีความผิดปกติหรือไม่ เช่น ถุงน้ำรังไข่ ก้อนเนื้อในมดลูก ไส้ติ่งอักเสบ เป็นต้น

เตรียมตัวอย่างไร...ถ้าต้องตรวจช่องท้องส่วนล่าง?
การตรวจช่องท้องส่วนล่างเป็นการตรวจที่จำเป็นต้องให้มีนํ้าปัสสาวะมากๆ ในกระเพาะปัสสาวะ เพราะนํ้าในกระเพาะปัสสาวะจะช่วยดันลำไส้ออกจากช่องเชิงกราน ทำให้เห็นมดลูก รังไข่ ต่อมลูกหมาก และพยาธิสภาพอื่นๆ ได้ดีขึ้น ก่อนเข้ารับการตรวจคนไข้ควรดื่มน้ำรอไว้ เพื่อกระตุ้นให้ร่างกายกลั่นปัสสาวะเพิ่ม เพราะจะทำให้การตรวจง่ายขึ้น เห็นผลดีขึ้น

ขั้นตอนการตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องเป็นอย่างไร?
โดยปกติแล้วแพทย์จะทำการตรวจอัลตร้าซาวด์ให้ผู้เข้ารับการตรวจโดยให้นอนบนเตียง จากนั้นแพทย์จะนำเจลมาทาที่บริเวณผิวหนัง เพื่อช่วยในการส่งผ่านคลื่นเสียงจากหัวตรวจผ่านผิวหนังเข้าไปดูอวัยวะต่างๆ ในขณะตรวจแพทย์จะกดหัวเครื่องตรวจบนร่างกายและเคลื่อนหัวตรวจไปจนทั่วบริเวณที่ตรวจเบาๆ ซึ่งแพทย์และผู้เข้ารับการตรวจจะมองเห็นภาพอวัยวะภายในบนจอเครื่องตรวจ โดยจะใช้ระยะเวลาในการตรวจประมาณ 10-45 นาที ขึ้นกับตำแหน่งอวัยวะที่ต้องการตรวจ