ข้อเข่าเสื่อม คือ การเสื่อมสภาพและสึกหรอของกระดูกอ่อนที่ข้อเข่า มักเกิดกับผู้ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป เมื่อกล้ามเนื้อบริเวณรอบหัวเข่าที่ช่วยในการพยุงหัวเข่าอ่อนแอลง ภาระการรับน้ำหนักจึงตกไปอยู่ที่ข้อเข่ามากขึ้น และยิ่งถ้ามีน้ำหนักตัวมาก ก็จะยิ่งทำให้กระดูกข้อต่อและกระดูกอ่อนของหัวเข่าเสื่อมสภาพลงเร็วขึ้น ส่งผลให้มีอาการปวดข้อเข่า ปวดขาเวลาเดินหรือยืนนานๆ หากไม่ได้รับการรักษา โรคก็จะดำเนินไปจนถึงจุดที่เดินไม่ไหวและมีความเจ็บปวดอย่างรุนแรง แต่ก่อนจะไปถึงจุดนั้น ลองสังเกตหัวเข่าของตัวเองหรือคนใกล้ตัวว่า มีอาการต่างๆ เหล่านี้หรือไม่ หากมีควรรีบไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษาก่อนลุกลาม
ตามปกติแล้ว ระหว่างผิวกระดูกต้นขากับผิวกระดูกหน้าแข้งจะมีหมอนรองกระดูกที่คอยทำหน้าที่รับน้ำหนัก กระจายแรง ป้องกันไม่ให้ผิวกระดูกชนกันรองอยู่ ข้อต่อจึงเคลื่อนไหวได้อย่างราบรื่น แต่ในผู้ที่มีอายุมากหรือเคยประสบอุบัติเหตุที่ข้อเข่าโดยตรง หมอนรองกระดูกเหล่านี้จะเสื่อมหรือค่อยๆ สึกกร่อนลง เมื่อหมอนรองกระดูกบางหรือสึกกร่อนจนหมดก็ทำให้ผิวกระดูกเสียดสีกันจนเกิดเสียงดังกรอบแกรบขึ้น
ข้อเข่าฝืดแข็งมักเกิดขึ้นในตอนเช้าหลังตื่นนอน หรือเมื่อนั่งในท่าเดิมนานๆ พอจะเปลี่ยนอิริยาบถ เหยียดขา งอเข่า หรือลุกขึ้นเดิน ก็ต้องใช้เวลายืดเหยียดเข่าอยู่พักใหญ่ๆ อาการแบบนี้เกิดจากการที่น้ำหล่อเลี้ยงในข้อเข่าลดน้อยลง ทำให้การเคลื่อนไหวของหัวเข่าไม่ราบรื่นอย่างที่เคย หรืออาจเกิดขึ้นจากการที่หมอนรองกระดูกได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ปัจจัยเหล่านี้ล้วนแต่ทำให้ข้อเข่าเสื่อมสภาพเร็วกว่าที่ควร
ความรู้สึกปวดเสียวในข้อเข่าเกิดได้จาก 2 สาเหตุหลัก คือ
โดยปกติหัวเข่าของเราจะสามารถงอได้เต็มช่วง คือ พับเข่าได้สุด เหยียดเข่าได้สุด แต่หากเริ่มมีภาวะข้อเข่าเสื่อม เราจะไม่สามารถงอเข่าได้สุด อาจจะงอได้เพียงครึ่งเดียว และเมื่อพยายามกดเข่าให้งอเพิ่มมากขึ้นก็จะทำให้รู้สึกปวดเข่าจี๊ดขึ้นมาทันที ในบางรายอาจรู้สึกขัดๆ ในกระดูก ทำให้ไม่สามารถงอเข่าได้เต็มช่วง ซึ่งสาเหตุที่ทำให้ข้อเข่าติดนั้น เกิดจากการที่กล้ามเนื้อและเส้นเอ็นรอบเข่าอ่อนแรง ทำให้กระดูกต้นขาและกระดูกหน้าแข้งทรุดตัวมาอยู่ชิดกันมากเกินไป เมื่องอเข่าจึงทำให้กระดูกขัดกัน
โดยอาการจะแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ
หากใครมีอาการเหล่านี้ ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกวิธี เพราะข้อเข่าเป็นอวัยวะสำคัญที่รองรับการทรงตัว อย่าชะล่าใจและปล่อยทิ้งไว้จนยากต่อการรักษาและฟื้นฟู