การตรวจหาคราบหินปูนในหลอดเลือดหัวใจ (CAC) คืออะไร?

CAC (Coronary Artery Calcium Score) คือการตรวจหาคราบหินปูนหรือแคลเซียมที่ผนังหลอดเลือดแดงในหัวใจ โดยใช้เครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ที่มีความเร็วและความละเอียดสูง (CT Scan) ที่จะแสดงให้เห็นถึงคุณภาพการไหลเวียนของเลือดและความเสื่อมของหลอดเลือดหัวใจ โดยสามารถตรวจพบได้ตั้งแต่ระยะแรกของการเปลี่ยนแปลงจากภาวะปกติ แม้จะยังไม่มีอาการแสดง ซึ่งค่าที่ตรวจได้จะช่วยให้แพทย์ประเมินความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหลอดเลือดห้วใจตีบในอนาคต ก่อนที่จะมีอาการกล้ามเนื้อหัวใจตายจากหลอดเลือดแดงอุดตันเฉียบพลัน ซึ่งมีโอกาสเสียชีวิตสูง

ใครบ้างที่ควรตรวจหาคราบหินปูนในหลอดเลือดหัวใจ (CAC)?

ผู้ที่ควรเข้ารับการตรวจ CAC คือผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ หรือมีความเสื่อมของหลอดเลือดแดง ดังนี้

• ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไปทั้งหญิงและชาย โดยเฉพาะผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน

• ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ เช่น เป็นโรคเบาหวาน โรคไต มีภาวะความดันโลหิตสูง คอเลสเตอรอลสูง เป็นโรคอ้วนหรือมีน้ำหนักตัวเกินมากๆ

• ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ

• ผู้ที่สูบบุหรี่ หรือได้รับควันบุหรี่มือสองเป็นประจำ

• ผู้ที่มีไขมันในเลือดหรือคอเลสเตอรอลสูง (ไม่ควรสูงกว่า 200 มก./ดล.)

• ผู้ที่มีไขมันไตรกลีเซอไรด์สูง (ไม่ควรสูงกว่า 150 มก./ดล.)

• ผู้ที่มีไขมันแอลดีแอล (LDL) สูง (ไม่ควรสูงกว่า 130 มก./ดล.)

• ผู้ที่มีไขมันเอชดีแอล (HDL) ต่ำ (ควรสูงกว่า 40 มก./ดล.)

ขั้นตอนการตรวจหาคราบหินปูนในหลอดเลือดหัวใจ (CAC)

ผู้เข้ารับการตรวจ CAC เปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดคลุมที่โรงพยาบาลจัดเตรียมให้ และต้องถอดแว่นตา ฟันปลอม รวมถึงเครื่องประดับต่างๆ ออก จากนั้นผู้เข้ารับการตรวจจะนอนราบลงบนเตียงตรวจ โดยเตียงจะค่อยๆ เคลื่อนเข้าไปภายในเครื่องตรวจจนบริเวณหน้าอกอยู่ตรงกับวงแหวนสแกน เครื่องจะเริ่มทำการสแกนด้วยการหมุนไปรอบๆ เพื่อฉายรังสีเอกซเรย์ให้ครบทุกด้าน ซึ่งระบบคอมพิวเตอร์จะประมวลผลการตรวจโดยแสดงออกมาเป็นภาพเป็นระยะๆ 

ในขณะตรวจ ผู้เข้ารับการตรวจจะต้องนอนราบนิ่งๆ และหายใจตามปกติ แต่ในบางกรณีแพทย์จะขอให้หายใจเข้า หายใจออก หรือกลั้นหายใจเป็นบางช่วง เพื่อให้ได้ภาพเอกซเรย์ที่ชัดเจนขึ้น โดยจะมีการสื่อสารกันผ่านระบบอินเตอร์คอมด้วยเสียง การตรวจจะใช้เวลาประมาณ 10-20 นาที เป็นการตรวจที่ไม่เจ็บ ไม่ต้องฉีดสีสวนหัวใจ ไม่ต้องฉีดยาหรือใช้สารทึบแสง และไม่ต้องนอนโรงพยาบาล

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจหาคราบหินปูนในหลอดเลือดหัวใจ (CAC)

• ไม่ต้องงดน้ำหรืออาหารก่อนตรวจ

• งดชา กาแฟ และเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนอย่างน้อย 12 ชั่วโมงก่อนตรวจ

• งดสูบบุหรี่อย่างน้อย 4 ชั่วโมงก่อนตรวจ

• หลีกเลี่ยงยาที่จะกระตุ้นหัวใจหรือชีพจรให้เต้นเร็วขึ้น

การแปรผลและการประเมินผลตรวจหาคราบหินปูนในหลอดเลือดหัวใจ (CAC)

ผลการตรวจด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ความเร็วและความละเอียดสูง (CT Scan) จะบอกถึงปริมาณหินปูนที่สะสมอยู่ในผนังหลอดเลือดหัวใจได้อย่างแม่นยำ โดยใช้หลักการวัดความเข้มของแสง X-ray ที่ผ่านหลอดเลือดหัวใจ จึงบอกได้ว่าผู้เข้ารับการตรวจมีความเสี่ยงต่อภาวะหลอดเลือดหัวใจตีบเฉียบพลันหรือไม่ ทั้งยังคาดการณ์ถึงโอกาสในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจตีบในอนาคตได้ โดยแพทย์จะพิจารณาจากค่า Calcium Score ที่ได้ดังนี้

• Calcium Score = 0 หมายถึง ไม่มีคราบหินปูนที่หลอดเลือดแดงหัวใจ

• Calcium Score ระหว่าง 1-100 หมายถึง มีคราบหินปูนที่หลอดเลือดแดงหัวใจเล็กน้อย โอกาสเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจตีบต่ำ

• Calcium Score ระหว่าง 101-400 หมายถึง มีคราบหินปูนที่หลอดเลือดแดงหัวใจปานกลาง มีความเสี่ยงปานกลางถึงสูงที่จะเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ

• Calcium Score ตั้งแต่ 401 ขึ้นไป หมายถึง อาจมีภาวะหลอดเลือดตีบแฝงอยู่ มีความเสี่ยงต่อการเกิดหลอดเลือดหัวใจตีบสูงมาก และอาจเกิดขึ้นภายใน 2-5 ปี แม้ว่าจะมีอาการหรือไม่ก็ตาม