ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง...เกี่ยวข้องกับโรคใดบ้าง?

ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (Immune System) คือระบบที่ทำหน้าที่ป้องกันร่างกายจากเชื้อโรค เช่น แบคทีเรีย ไวรัส เชื้อรา และปรสิต รวมถึงสิ่งแปลกปลอมหรือความผิดปกติอื่นๆ ที่อาจเป็นอันตรายต่อร่างกาย ซึ่งยิ่งในคนที่มีระบบภูมิคุ้มกันสูงก็จะส่งผลให้ไม่เจ็บป่วยง่าย หรือเกิดโรคได้ยากกว่าคนที่มีระบบภูมิคุ้มกันต่ำ และยิ่งในผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันต่ำจนเกิดวามผิดปกติอยู่บ่อยครั้ง นั่นอาจแสดงถึงภาวะที่เรียกว่า “ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง”

 

ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง คือ?

ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunodeficiency) เป็นภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำงานไม่เต็มที่เนื่องจากเกิดความผิดปกติ ส่งผลให้ร่างกายมีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อหรือโรคต่างๆ หรืออาจทำให้การรักษาโรคเป็นไปได้ยากกว่า โดยภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ดังนี้

1. ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องแรกเริ่ม (Primary Immunodeficiency) : เป็นภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันเกิดความผิดปกติตั้งแต่กำเนิด อาจเกิดได้จากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม
2. ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องภายหลัง (Secondary Immunodeficiency) : เป็นภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายไม่ได้เกิดความผิดปกติโดยกำเนิด หากแต่เกิดขึ้นภายหลัง ซึ่งเกิดได้จากหลายปัจจัย  เช่น การติดเชื้อไวรัส HIV หรือการใช้ยากดภูมิคุ้มกันในการรักษาโรคต่างๆ เช่น การปลูกถ่ายอวัยวะ หรือการรักษาด้วยเคมีบำบัด เป็นต้น

 

สังเกตอย่างไร? ว่าตนเองเข้าข่ายภูมิคุ้มกันบกพร่อง!

• มีการติดเชื้อบ่อยครั้ง
• เกิดการติดเชื้อที่รุนแรงหรือยากต่อการรักษา เช่น เกิดการติดเชื้อ HIV
• มีโรคแทรกซ้อนที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน เช่น โรคเอดส์ (AIDS)
• มีประวัติบุคคลในครอบครัวเป็นภูมิคุ้มกันบกพร่อง

 

มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง...เสี่ยงโรคใดบ้าง?

เมื่อระบบภูมิคุ้มกันบกพร่อง ร่างกายจะมีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อและโรคต่างๆ ซึ่งสามารถทำให้เกิดการเจ็บป่วยได้ง่าย อีกทั้งการรักษาก็อาจเป็นไปได้ยากกว่าที่ควร โดยโรคที่สามารถเกิดขึ้นได้ง่ายเมื่อเป็นภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ได้แก่

1. เกิดการติดเชื้อแบคทีเรีย :

• ปอดบวม
• การติดเชื้อในหู (otitis media)
• การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (urinary tract infections)
• การติดเชื้อในกระแสเลือด (sepsis)
• การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจส่วนบนและล่าง
• การติดเชื้อในปอด
• การติดเชื้อวัณโรคและวัณโรคเทียม

2. การติดเชื้อไวรัส :

• ไข้หวัดใหญ่
• ไข้หวัดทั่วไป
• การติดเชื้อไวรัสเริม (herpes simplex)
• ไวรัสตับอักเสบ (hepatitis)

3. การติดเชื้อรา :

• การติดเชื้อราในปาก (oral thrush)
• การติดเชื้อราในผิวหนัง (dermatophytosis)
• การติดเชื้อราในปอด (aspergillosis)

4. การติดเชื้อโปรโตซัวและปรสิต :

• การติดเชื้อพยาธิในลำไส้ (giardiasis)
• การติดเชื้อพยาธิในเลือด (malaria)
• การติดเชื้อโปรโตซัวในระบบทางเดินอาหาร (cryptosporidiosis)

5. โรคออโตอิมมูน :

• ระบบภูมิคุ้มกันอาจโจมตีเนื้อเยื่อร่างกายเอง ทำให้เกิดโรคออโตอิมมูน หรือที่รู้จักกันในชื่อ “โรคแพ้ภูมิตนเอง (autoimmune diseases)”

6. โรคมะเร็ง :

• ระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องอาจทำให้มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดมะเร็งบางชนิด เช่น มะเร็งผิวหนัง (skin cancer), มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (lymphoma)

 

ดังนั้น การดูแลตนเองให้แข็งแรงอย่างสม่ำเสมอจึงเป็นแนวทางที่สามารถป้องกันให้เราห่างไกลกับภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องได้ รวมถึงการหมั่นตรวจสุขภาพเป็นประจำก็มีส่วนช่วยให้เรารู้ถึงความแข็งแรงของร่างกาย และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคในอนาคต ให้กลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นได้