เมื่อถึงวัย ไม่ว่าหนุ่มคนไหนก็ต้องเจอปัญหากับอวัยวะที่มีความสำคัญอย่าง “ต่อมลูกหมากโต” เพราะต่อมลูกหมากเป็นเกี่ยวพันกับความเสื่อมตามวัยของผู้ชาย เป็นโรคที่มีอาการแสดง คือการปัสสาวะที่ผิดปกติ แม้จะไม่ใช่โรคที่รุนแรง แต่หากปล่อยไว้ก็อาจจะกระทบต่อคุณภาพชีวิต ส่งผลต่อความสุขในชีวิตประจำวัน และนำไปสู่สุขภาพโดยรวมที่แย่ลงได้ ดังนั้นการรักษาในช่วงเวลาที่เหมาะสม จะทำให้ผู้ป่วยมีสุขภาวะโดยรวมที่ดี และมีอายุที่ยืนยาว
ต่อมลูกหมากโต ไม่ใช่ปัญหา (ใหญ่) แต่ปล่อยไว้ (คง) ไม่ดี
ต่อมลูกหมากโต เป็นอาการที่มาพร้อมกับอายุที่เพิ่มขึ้นอย่างเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งสามารถมองเป็นเรื่องของความเสื่อมมากกว่าโรคภัยไข้เจ็บ “ต่อมลูกหมากโตจริงๆ แล้วไม่ต่างกับชีวิตในจุดหนึ่งที่ผู้ชายมีผมขาว ซึ่งแต่ละคนอาจจะมีเร็วช้า ไม่เท่ากัน แต่โดยสุดท้ายก็มักจะมีผมขาว ต่อมลูกหมากโตเองก็เช่นกัน”
อาการของต่อมลูกหมากโตจะแสดงเริ่มจากอาการปัสสาวะไม่คล่อง ปัสสาวะกลางคืนบ่อยขึ้น กลั้นปัสสาวะเวลาเริ่มปวดยากขึ้น หรือต้องใช้เวลานานขึ้นกว่าจะปัสสาวะได้ โดยอาการเริ่มต้น ไม่ได้จำเป็นต้องมีทุกอาการตามที่กล่าว แต่อาจจะมีเพียงอันใดอันหนึ่งก็ได้ อาการเหล่านี้หากปล่อยทิ้งไว้ มีโอกาสที่จะแย่ลงได้ โดยนอกจากจะทำให้คุณภาพชีวิตแย่ลง จากการต้องไปปัสสาวะบ่อยๆ เบ่งนานๆ เมื่ออาการเป็นมากขึ้นก็สามารถทำให้เกิด การติดเชื้อ ปัสสาวะเป็นเลือด ภาวะนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือกระทั่งความยืดหยุ่นกระเพาะปัสสาวะเสียหาย จนทำให้เกิดภาวะไตเสื่อมตามมาได้
การรักษาโรคต่อมลูกหมากโต จะเริ่มจากการให้ยาเป็นหลัก เป้าหมายของการรักษา คือแก้ปัญหาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยที่เกิดจากการปัสสาวะที่ผิดปกติไป ยาเหล่านี้เรียกกันว่ากลุ่ม Alpha-Blocker โดยตัวยาจะเข้าไปช่วยคลายกล้ามเนื้อในต่อมลูกหมากและกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้อง หลังจากที่ได้รับยาแล้วผู้ป่วยส่วนมากมักจะอาการดีขึ้น สำหรับผู้ป่วยบางรายที่มีอาการรุนแรง คือมีปัสสาวะไม่ออกบ่อยๆ ต้องมีการสวนสาย มีการติดเชื้อซ้ำซ้อน หรืออาการยังคงไม่ดีขึ้นมากพอหลังจากได้รับยา ผู้ป่วยเหล่านี้ก็จะได้รับการแนะนำให้ทำการผ่าตัดต่อมลูกหมาก TURP
TURP อีกหนึ่งวิธีรีบมือต่อมลูกหมากโต
การผ่าตัดต่อมลูกหมาก มีอยู่หลายรูปแบบ ได้แก่ แบบหัวจี้ไฟฟ้า แบบใช้เลเซอร์ยิง และแบบไอน้ำ โดยแต่ละวิธีก็เหมาะกับขนาดของต่อมลูกหมากที่แตกต่างกัน แต่แบบที่ใช้เป็น benchmark มาตรฐานในปัจจุบันคือการใช้หัวจี้ไฟฟ้า หรือที่เรียกในภาษาการแพทย์ว่า TURP (Transurethral Resection Of The Prostate)
วิธีการทำ TURP คือ การส่องกล้องเข้าทางท่อปัสสาวะ เพื่อขูดเนื้อต่อมลูกหมากออกมา ใช้ระยะเวลาในการทำผ่าตัดจะประมาณชั่วโมงครึ่ง โดยผลข้างเคียงคือจะทำให้มีน้ำอสุจิน้อยลงได้ แต่อย่างไรก็ตาม จะไม่ได้มีผลทำให้เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ หรือกลั้นปัสสาวะไม่ได้ เป็นวิธีการผ่าตัดแบบเอนโดสโคป (Endoscopic) ที่่ไม่มีแผลเลย และใช้เวลาพักฟื้นสั้น
ประโยชน์ของการเข้ารับการรักษาต่อมลูกหมาก
นอกเหนือจากเรื่องของการรักษาภาวะต่อมลูกหมากโตแล้ว ผู้ป่วยที่ได้เข้ารับการรักษา ไม่ว่าจะด้วยวิธีใช้ยา หรือผ่าตัด ก็จะได้รับการตรวจคัดกรองค่า PSA ซึ่งใช้บอกความเสี่ยงของโรคมะเร็งต่อมลูกหมากอีกด้วย “โดยหากค่า PSA ผิดปกติ แพทย์จะสามารถส่งเอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) เพื่อค้นหาจุดที่มีความเสี่ยงสูงภายในต่อมลูกหมาก เพื่อทำการตรวจชิ้นเนื้ออย่างแม่นยำต่อไป”
การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการผ่าตัด TURP
เริ่มต้นจากการสำรวจอาการตัวเองว่าเป็นอย่างไร ขณะนี้ได้รับยาอะไรอยู่บ้าง มีผล PSA หรือผลค่ามะเร็งต่อมลูกหมากครั้งล่าสุดภายในปีนั้นๆ หรือไม่ ผู้ป่วยสามารถนำประวัติการรักษาเข้ามารับคำปรึกษาจากแพทย์ได้ เพื่อประเมินการรักษาก่อนทำการผ่าตัด ก่อนการผ่าตัด แพทย์อาจส่งตรวจอัลตราซาวน์เพิ่มเติ่มเพื่อดูรูปร่าง หน้าตาที่เปลี่ยนไปของต่อมลูกหมาก เพื่อให้แพทย์วางแผนการผ่าตัดได้ดีขึ้น หรือบางกรณีอาจต้องทำ MRI เพื่อสแกนดูเรื่องมะเร็งในกลุ่มที่มีค่า PSA ผิดปกติ
TURP ถือเป็นวิธีการผ่าตัดที่ไม่ยาก ไม่มีความเสี่ยงทางเทคนิคมากนัก ถ้าหากไม่มีโรคประจำตัว การผ่าตัดนี้จะถือว่าค่อนข้างปลอดภัย หลังผ่าตัดประมาณ 2-3 วันแรก คนไข้จะได้รับการคาสายสวนไว้ก่อน และได้รับการถอดสายก่อนกลับบ้าน จะเห็นผลลัพธ์ที่ดีขึ้นอย่างชัดเจนหลังจาก 1 เดือนแรกของการผ่าตัด และไม่จำเป็นต้องรับประทานยาต่อมลูกหมากอีกต่อไป
นพ.วิชญะ ปริพัฒนานนท์
ศัลยแพทย์เฉพาะทางระบบทางเดินปัสสาวะ
โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน