เมื่อได้ยินว่า HBO อย่าเพิ่งมโนไปถึงช่องดูหนังอย่างเดียว เพราะที่จริงแล้วในมุมด้านสุขภาพ HBO ยังหมายถึงอีกหนึ่งทางเลือกการรักษาที่ช่วยบรรเทาโรคภัยไข้เจ็บจากหนักเป็นเบา มีประสิทธิภาพ และให้ผลลัพธ์เป็นที่น่าพอใจ แต่ถึงอย่างไรก็ตามมีหลายคนที่ยังไม่รู้จักเทคโนโลยีการรักษาที่ว่านี้ดีพอ มาอธิบายให้หายข้อสงสัย และได้เข้าใจการทำงาน และแนวการทางบำบัดรักษานี้กันสักหน่อย
หลักการรักษาผู้ป่วยด้วย HBO
โดยทั่วไปร่างกายเราสามารถพาออกซิเจนไปกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงได้ในปริมาณจำกัด แต่หากเราเพิ่มปริมาณแรงดันบรรยากาศ จะทำให้เกิดการละลายของออกซิเจนเข้าไปในพลาสมาได้มากขึ้น ร่างกายเราสามารถเก็บออกซิเจนเข้าไปใช้งานในเนื้อเยื่อที่ร่างกายต้องการเยอะขึ้น จึงสามารถซ่อมแซม สร้างใหม่ หรือสมานแผลได้เร็วยิ่งขึ้น กระตุ้นให้มีการสร้างเส้นเลือดฝอยขึ้นใหม่ เรียกว่าเพียงพอต่อการใช้งานได้เป็นอย่างดี
HBOT (Hyperbaric Oxygen Therapy) ทางการแพทย์หมายถึง ออกซิเจนบำบัดด้วยแรงดันสูงที่มีความปลอดภัย และให้ผลการรักษาเป็นที่น่าพึงพอใจในระยะเวลาที่สั้นลง โดยใช้ทฤษฎีทางสรีระวิทยาเพื่อเพิ่มปริมาณออกซิเจน 100% ให้กับเซลล์ในระดับแรงดัน 1.3 บรรยากาศ (ata) ส่งผลให้เซลล์ต่างๆ ในร่างกายมีการตื่นตัว และทำงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น หรือที่คุณหมอได้อธิบายหลักการทำงานของเครื่องเพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นว่า “เครื่อง HBO มีหลักการทำงานที่เปรียบเสมือนเรานำผู้ป่วย หรือคนไข้เข้าไปปรับสภาวะให้เหมือนอยู่ใต้น้ำ โดยปรับแรงดันความลึกให้เหมาะสมกับโรค หรืออาการแต่ละราย ซึ่งไม่เท่ากัน ในประเทศไทยจะมีเครื่องที่ใช้อยู่ 2 แบบ ซึ่งเครื่องที่โรงพยาบาลใช้อยู่นี้เป็นการให้ออกซิเจน 100% ใช้งานด้วยการปรับแรงดันอัดออกซิเจนเข้าไปเสมือนอยู่ใต้น้ำระดับความลึกที่แตกต่างกัน โดยถือว่าเป็นไปตามมาตรฐาน เพราะสามารถรักษาได้ค่อนข้างครบทุกโรค”
อีกทั้ง ยังช่วยชะลอความเสื่อมในร่างกายทางหนึ่ง ด้วยการรักษาวิธีนี้ผู้ป่วยจะได้รับออกซิเจนในปริมาณที่สูงกว่าปกติหลายเท่า ส่งผลดีต่อการรักษาโรคต่างๆ การบำบัดนี้มักใช้ร่วมกับการรักษาด้วยวิธีอื่นควบคู่กันไป ซึ่งจะช่วยให้ผลการรักษาดี และเร็วขึ้น
โรคอะไร? ที่บำบัดได้ด้วยออกซิเจนบริสุทธิ์• เร่งการฟื้นฟูระบบสมองและประสาท ในบางภาวะ
• โรคจากการอักเสบ รักษาแผลเรื้อรัง (Chronic Wound) จากการเป็นเบาหวาน
• แผลจากการฉายรังสี ทำให้แผลหายเร็วขึ้น แผลกดทับ แผลติดเชื้อ แผลไฟไหม้ หรือแผลผ่าตัดทั่วไป
• ช่วยให้เลือดไหลเวียนไปสู่อวัยวะที่ขาดเลือดได้ดีขึ้น
• ช่วยลดอาการบวมของอวัยวะ
• การบาดเจ็บที่เกิดจากความดันบรรยากาศเปลี่ยนแปลง เช่น ผู้ป่วยจากการดำน้ำ หรือผู้ป่วยจากการลงอุโมงค์ขุดเจาะ
ด้วยหลักการทำงานที่ง่าย และปลอดภัย HBO จึงได้ถูกนำมาใช้บำบัดรักษาโรคหลากหลาย โดยเฉพาะ “โรคน้ำหนีบ” และอาการที่เกิดจากโรคน้ำหนีบ คุณหมอได้พูดถึงโรคที่บำบัดด้วย HBO “โรคน้ำหนีบ เป็นโรคที่มาจากการดำน้ำ การที่ลงไปในน้ำ แล้วฟองอากาศในร่างกายของเรามีการหดตัวลง ซึ่งการหดตัวตอนลงไปจะไม่ค่อยพบปัญหา แต่ในจังหวะที่ขึ้นมาหากไม่มีการปรับระดับฟองอากาศไนโตรเจนเหล่านี้จะพองขึ้น จนกลายเป็นฟองอากาศเล็กๆ ไปอุดตามอวัยวะสำคัญ หากไปที่สมองอาจทำให้หมดสติ บางรายมีอาการรุนแรงอาจถึงขั้นหัวใจหยุดเต้นได้ ในบางกรณีอาจเริ่มมีอาการชา อ่อนแรงคล้ายกับโรคหลอดเลือดในสมอง รวมถึงปวดตามข้อ หรือมีความพิการที่กระดูกสันหลัง ทำให้ไม่สามารถขยับขาได้ ซึ่งเป็นอาการจากโรคน้ำหนีบทั้งหมด
ส่วนโรคอื่นๆ ที่สามารถบำบัดด้วย HBO คือ โรคหูดับที่ไม่ทราบสาเหตุ เกิดจากเส้นประสาทอักเสบซึ่งได้ผลลัพท์ดี เห็นผลชัดเจน
เช่นเดียวกับแผลจากเบาหวาน ซึ่งมาจากการที่หลอดเลือดแดงอุดตัน รวมถึงโรคกระดูกติดเชื้อ หรือ Osteomyelitis และคนไข้ที่ผ่าตัดมาแล้วแผลยังไม่หาย กับอีกกลุ่มหนึ่งที่ต้องรักษาด้วยวิธีการนี้ เพราะยาอย่างเดียวอาจจะไม่เห็นผล คือ คนไข้ที่ได้รับการฉายแสงบริเวณใบหน้า เพื่อป้องกันไม่ให้กระดูกติดเชื้อเนื่องจากต้องถอนฟัน กลุ่มนี้ก็ต้องทำ HBO เพื่อเตรียมความพร้อมของเนื้อเยื่อทั้งก่อน และหลังการรักษาเพื่อสมานให้แผลปิด คล้ายกับกรณีที่ต้องรักษาเนื้อเยื่อยจากแผลกดทับ หรือแผลที่มีความรุนแรง รวมไปถึงเคสที่ประสบความสำเร็จทางการรักษาเรื่องของดวงตา จากการมีก้อนเลือดเล็กๆ เข้าไปอุดที่ตัวจอประสาทตา ถ้าทำเร็วก็มีโอกาสหายได้”
เตรียมพร้อมก่อนทำ HBO
จะต้องมีการเตรียมตัวให้ดี สำหรับการทำ HBO เพราะเกี่ยวข้องกับความปลอดภัย “อย่างที่รู้ว่าออกซิเจนกับไฟเป็นของที่ไม่ถูกกัน เพราะที่ผ่านมาเคยมีเคสระเบิดเกิดขึ้นในต่างประเทศ ฉะนั้นปกติเราก็จะให้เตรียมตัว โดยงดฉีดน้ำหอม ใส่เจล หรือไม่ใช้เครื่องสำอางที่มีแอลกอฮอลล์ เพราะเป็นสารนำเชื้อเพลิง หากมีการทำแผลอยู่ต้องเลี่ยงการใช้แอลกอฮอลล์มาใช้น้ำเกลือแทนรวมถึงสามารถดูโทรทัศน์ แทนการอ่านหนังสือระหว่างทำ เนื่องจากกระดาษมีน้ำหมึกซึ่งเป็นตัวนำเชื้อเพลิง ซึ่งมีความเสี่ยงสำหรับเครื่องออกซิเจน 100% ก่อนเริ่มต้นบำบัดทุกครั้งจะต้องมีการประเมิน และทำงานร่วมกันของทีมสหสาขาหลายฝ่าย ไม่ว่าจะเป็นแพทย์ พยาบาล นักเทคนิคเชียนที่ผ่านการอบรม และมีประสบการณ์สูง ซึ่งแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ใต้น้ำจะทำหน้าที่ประเมิน เพื่อกำหนดการบำบัดรักษาในแต่ละเคส ไม่ว่าจะเป็นจำนวนครั้งในการบำบัดรักษา ระดับความลึก ระยะเวลา รวมถึงแนะนำแนวทางการรักษาและข้อควรระวัง โดยมีพยาบาลวิชาชีพรับหน้าที่จากแพทย์ และประสานกับนักเทคนิคเชียน ซึ่งมีประสบการณ์เฉพาะด้านมาเกือบ 10 ปี ร่วมให้การดูแล”
HBO กับประโยชน์ที่มากกว่า
นอกจากประโยชน์ด้านการบำบัด HBO ยังสามารถช่วยเรื่องผิวพรรณสวยใส สุขภาพดีด้วยออกซิเจนบริสุทธิ์ ลดบวม ลดอักเสบที่ใบหน้า หรือเฉพาะจุด “ในกลุ่มของคนที่เข้ามาทำ HBO จำนวนหลายๆ ครั้ง เช่น กลุ่มคนไข้ถอนฟัน หรือคนไข้ที่มีแผลเบาหวาน หากสังเกตจะพบว่าหน้าตาดูสดใส ผิวพรรณดูสุขภาพดีขึ้น รวมไปถึง ช่วยลดการอักเสบของกล้ามเนื้อในกลุ่มนักกีฬา
จากการที่ร่างกายได้รับออกซิเจนมากขึ้น ก็เป็นการเพิ่มสมดุลในร่างกาย ทำให้เซลล์ต่างๆ ในร่างกายทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ทำให้อาการอักเสบ หรือบาดเจ็บลดลงได้เช่นเดียวกับในกลุ่มของผู้ที่มีปัญหานอนหลับยาก ก็ช่วยให้ร่างกายสดชื่น คลายความกังวล จนสามารถนอนหลับได้ดีขึ้น พูดอีกอย่างว่าการที่เข้าไปอยู่ในสภาวะอากาศดี ที่มีออกซิเจนบริสุทธิ์ ก็ทำให้ระบบการหายใจแลกเปลี่ยนก๊าซดีขึ้น เซลล์ต่างๆ มีเลือดไหลเวียนไปเลี้ยงได้มากขึ้นทำให้ร่างกายได้ฟื้นฟูนั่นเอง”
สรุป 3 ข้อหลักดีๆ ที่ได้จาก HBO
1. ลดความพิการ และการสูญเสียอวัยวะ : ในบางโรคแพทย์อาจต้องทำการผ่าตัดส่วนนั้นทิ้ง เช่น นิ้วเท้า หรือนิ้วมือ สามารถช่วยให้แผลเรื้อรังต่างๆ ที่เกิดจากการขาดออกซิเจนหายเร็วขึ้น จึงลดระยะเวลาการรักษา รวมถึงลดค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการรักษา
2. ช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบประสาท : เมื่อร่างกายสามารถได้รับออกซิเจนสูงกว่าการให้ออกซิเจนตามปกติหลายเท่า จนสามารถช่วยให้สมองทำงานได้ดีขึ้น รวมถึงการช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทในส่วนต่างๆ ของร่างกาย
3. ช่วยสร้างคอลลาเจน และเส้นเลือดใหม่ : เป็นประโยชน์มากเนื่องจากออกซิเจนบริสุทธิ์ทำให้เกิดการแบ่งตัวของเซลล์อ่อน และทำให้มีการสร้างคอลลาเจน (Collagen) ใหม่ รวมถึงการสร้างเส้นเลือดฝอยเพิ่มขึ้นในบริเวณที่ขาดเส้นเลือด ดังนั้นผู้ป่วยที่ต้องฉายแสงรังสี แล้วต้องทำการรักษาทางทันตกรรม (ฟันผุ เนื่องจากได้รับรังสี) จะช่วยให้แผลหายไวขึ้น เช่นเดียวกับแผลเบาหวาน
Q : การทำ HBO ต้องใช้ระยะเวลาในการรักษาเท่าไหร่
A : จำนวนครั้ง ขึ้นอยู่กับกลุ่มโรคและอาการของคนไข้ เช่น โรคที่เกิดจากการการดำน้ำก็จะต้องใช้เวลานานในการรักษา และความลึกของความดันอากาศค่อนข้างลึก แต่หากเป็นแผลทั่วไปบางท่านอาจจะแค่ 10-20 ครั้ง แล้วแต่ภาวะอาการ โดยระยะเวลาที่ใช้ต่อครั้งจะอยู่ที่ 1-2 ชั่วโมง เพื่อให้ผู้ป่วยได้ประโยชน์สูงสุด โดยผู้ป่วยสามารถดูหนัง ฟังเพลง และสื่อสารกับเจ้าหน้าที่ได้ขณะที่อยู่ในเครื่อง
Q : มีข้อห้ามสำหรับผู้ป่วยบางราย หรือไม่
A : การรักษาต้องมีการตรวจเบื้องต้นว่าสามารถปรับตัวได้ ไม่กลัวที่แคบ รวมถึงในรายที่มีปัญหาเกี่ยวกับปอด ดังนั้น จึงต้องมีการตรวจความพร้อมของร่างกายก่อนที่จะเข้ารับการรักษาด้วย HBO
Q : หลังเข้ารับการรักษามีข้อห้ามหรือไม่
A : โดยปกติก็จะห้ามขึ้นเครื่องบิน
Q : มีผลข้างเคียงบ้างไหม
A : มีบ้าง เช่น ภาวะออกซิเจนเป็นพิษ ถ้ามีการเพิ่มขึ้นของระดับออกซิเจนจำนวนมาก จะทำให้เกิดการชักกระตุกได้ ซึ่งการเป็นพิษที่รุนแรงสุด คือการชัก แต่ ณ ตอนนี้เรามีการดูแลรักษาอย่างดี มีทีมแพทย์เฉพาะทางอยู่ดูแลผู้ป่วยตลอดเวลาการรักษา สามารถปรับอากาศให้พอเหมาะ ดังนั้นผลข้างเคียงนี้จึงไม่เป็นปัญหา ส่วนในรายที่มีปัญหาเกี่ยวกับโรคหัวใจ หรือโรคที่เกี่ยวกับความดันเดิม ทางโรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน ก็จะมีการตรวจเช็คร่างกาย ซักประวัติอย่างละเอียดก่อนเสมอ เพื่อให้พร้อมเข้ารับการรักษา เพื่อลดภาวะแทรกซ้อนที่อาจตามมา
Q : เห็นว่า HBO สามารถช่วยเรื่องความสวยความงามด้วย จริงหรือไม่
A : ในช่วงที่ผ่านมาคนจะให้ความสำคัญกับความสวยความงามมากขึ้น ก็จะช่วยได้จริง จะเป็นการช่วยดูแลแผลเกี่ยวกับผ่าตัดศัลยกรรม เสริมความงาม ลดอาการบวมภายหลังผ่าตัด ทำให้อวัยวะส่วนที่ทำศัลยกรรมนั้นกลับสู่สภาพปกติได้เร็วยิ่งขึ้น รวมถึงในกลุ่มที่ต้องการชะลอวัยก็สามารถดูแลด้วย HBO ได้ แต่อาจจะใช้ความดันไม่มากเท่ากับการรักษาโรค
นพ.สุธี อินทรชาติ
แพทย์เฉพาะทางเวชศาสตร์ฉุกเฉิน เวชศาสตร์ใต้น้ำ และเวชศาสตร์การบิน
โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน
สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม
โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน ผิวหนัง โทร. 1772 ต่อ ผิวหนังและความงาม