โรคภูมิแพ้ วิธีรับมือและการป้องกัน ครบวงจร เมื่อเป็นแล้วควรดูแลตนเองอย่างไร?
โรคภูมิแพ้ เป็นภาวะที่ ระบบภูมิคุ้มกัน ของร่างกายตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้ มากเกินไป ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัยและโดยทั่วไปแล้วเป็น โรคเรื้อรัง ที่ต้องใช้ระยะเวลาในการดูแล และ รักษา
แม้ว่า โรคภูมิแพ้ บางชนิดสามารถ รักษาให้หายขาด ได้ ทำให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่บางชนิดเป็น โรคเรื้อรัง ที่จำเป็นต้อง ควบคุมอาการ ด้วยยาอย่างสม่ำเสมอ และต้องระมัดระวังอย่างมากในการ หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ เพราะ โรคภูมิแพ้ บางกลุ่มมีความรุนแรงถึงขั้นทำให้ การทำงานของระบบต่างๆ ในร่างกายผิดปกติ อย่างรุนแรง และอาจเป็นสาเหตุของการ เสียชีวิต ได้ เช่น ภาวะ แพ้รุนแรงเฉียบพลัน (Anaphylaxis)
กลุ่มโรคภูมิแพ้ที่พบบ่อยในคนไทย
โรคภูมิแพ้ แบ่งเป็นกลุ่มหลักๆ ตามระบบของร่างกายที่ได้รับผลกระทบดังนี้:
1. กลุ่มภูมิแพ้ผิวหนัง
ได้แก่ ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic Dermatitis หรือ Eczema) มักพบบ่อยใน เด็กเล็ก ตั้งแต่ 1-2 เดือนไปจนถึงเด็กโต โดยมี อาการ แสดงออกเป็น ผื่นแห้งแดง คัน ตามบริเวณผิวหนัง มีตำแหน่งจำเพาะในการเกิดคือบริเวณแก้ม ข้อพับแขน ข้อพับขา การเกิดภูมิแพ้ผิวหนัง ในกลุ่มนี้มักมีความสัมพันธ์กับ ภูมิแพ้อาหาร ซึ่งควรได้รับการ ตรวจวินิจฉัย ให้ชัดเจน เนื่องจากอาจเกิดจากการ แพ้อาหาร จริง หรืออาจเป็นเพียง อาการแสดง จากการได้รับ กระตุ้นจากอาหาร เท่านั้น
วิธีการดูแลรักษา:
- เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิว: ทา โลชั่น หรือ มอยส์เจอร์ไรเซอร์ ที่ปราศจากน้ำหอมเป็นประจำ เพื่อลด ผิวแห้ง และ อาการคันแดง
- หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น: เช่น การใช้น้ำหอม, ผลิตภัณฑ์ที่มีสารเคมีรุนแรง, ลดการอาบน้ำอุ่นจัด หรือการสัมผัสสารที่ระคายเคือง
- จัดการภูมิแพ้อาหาร: ในกรณีที่ ผื่นแพ้ มีความสัมพันธ์กับ อาหาร ควร หลีกเลี่ยงอาหาร ชนิดนั้นๆ ตามคำแนะนำของแพทย์
2. กลุ่มภูมิแพ้อากาศ (Allergic Rhinitis)
คือภาวะที่เกิด การแพ้สารก่อภูมิแพ้ที่อยู่ในอากาศ ทำให้มี อาการคัดจมูก, จาม, น้ำมูกไหล (มักเป็นน้ำมูกใส) ในบางคนอาจมี น้ำมูกไหลลงคอ ทำให้เกิด เสียงแหบ หรือ ไอเรื้อรัง ตามมา
หรือในบางรายพบว่ามี น้ำมูกค้างในโพรงจมูก ทำให้เกิด เลือดกำเดา ได้ ภูมิแพ้อากาศ มักพบได้ในเด็กตั้งแต่อายุประมาณ 2 ปี และสามารถเป็นได้ไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ หากไม่ได้รับการรักษา อย่างเหมาะสม
อาจเกิด ภาวะแทรกซ้อน ตามมาได้ เช่น ไซนัสอักเสบ, หูชั้นกลางอักเสบ
วิธีการดูแลรักษา:
- หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้และมลภาวะ: เช่น ไรฝุ่น, ควันรถ, ควันบุหรี่, ควันธูป, ควันจากการประกอบอาหาร, ฝุ่น PM 2.5 รวมถึง ละอองเกสร
- ใช้ยาควบคุมอาการ: ตามระบบที่ผู้ป่วยเป็น เช่น ยาแก้แพ้ (Antihistamines), ยาพ่นจมูกสเตียรอยด์
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ช่วยเสริมสร้าง สุขภาพปอด และ ระบบภูมิคุ้มกัน
- นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ: ช่วยให้ร่างกายฟื้นฟูและลด ความเครียด ซึ่งเป็นปัจจัยที่ทำให้อาการแย่ลง
3. กลุ่มภูมิแพ้อาหาร (Food Allergy)
ถือเป็นกลุ่ม โรคภูมิแพ้ ที่พบบ่อยใน ผู้ป่วยเด็ก ซึ่ง สารก่อภูมิแพ้อาหาร ที่พบบ่อยในเด็กเล็ก ได้แก่ นมวัว, ไข่ขาว, แป้งสาลี (กลูเตน) ส่วนในกลุ่มเด็กโตหรือผู้ใหญ่ สารก่อภูมิแพ้อาหาร ที่พบบ่อยมักจะเป็นกลุ่ม อาหารทะเล เช่น กุ้ง, ปู, หอย, ปลา และ ถั่วลิสง, ถั่วเปลือกแข็ง
วิธีการดูแลรักษา:
การตรวจประเมินชนิดของอาหารที่แพ้: แพทย์จะทำการ วินิจฉัย ด้วย การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง (Skin Prick Test) หรือ การตรวจเลือดหา IgE antibody (Specific IgE blood test) เพื่อยืนยันชนิดของ อาหาร ที่แพ้
- การงดอาหารที่แพ้: หากเป็นชนิด อาหาร ที่มีโอกาส รักษา ให้หายได้ เช่น นมวัว, ไข่ขาว, แป้งสาลี จะแนะนำให้ งดอาหาร นั้นๆ อย่างเคร่งครัด
- การทดสอบการแพ้อาหาร (Oral Food Challenge Test): หลังจาก งดอาหาร และมี การตรวจติดตามค่าการแพ้ ผ่าน ผลเลือด ทุก 4-6 เดือน หาก ค่าการแพ้ ลดลงในระดับที่แพทย์พิจารณาว่าปลอดภัย จะมีการทำ Oral Food Challenge Test ภายใต้การดูแลของ แพทย์เฉพาะทาง เพื่อยืนยันว่าสามารถกลับมาทาน อาหาร ชนิดนั้นๆ ได้หรือไม่
- หลีกเลี่ยงตลอดชีวิต: หากเป็นกลุ่ม อาหาร ชนิดที่ไม่สามารถ รักษา จนหายขาดได้ เช่น อาหารทะเล, ถั่วลิสง, ถั่วเปลือกแข็ง ควร หลีกเลี่ยงอาหาร เหล่านั้นอย่างเคร่งครัด รวมถึงหลีกเลี่ยงกลุ่มที่สัมพันธ์กันด้วย เช่น ผู้ป่วยที่แพ้กุ้ง ควรหลีกเลี่ยงสัตว์ทะเลชนิดเปลือกแข็งอื่นๆ เช่น กั้ง, ปู
- ยาฉีดฉุกเฉินอะดรีนาลีน (Epinephrine Auto-injector): ในกรณีที่มี อาการแพ้รุนแรง หรือ Anaphylaxis ที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต แพทย์อาจแนะนำให้ พกยาฉีดฉุกเฉินอะดรีนาลีน (Adrenaline) ติดตัวไว้เสมอ และฝึกวิธีการใช้ที่ถูกต้อง
การรับมือกับโรคภูมิแพ้ ต้องอาศัยความเข้าใจ การดูแลตนเองอย่างต่อเนื่อง และ การปรึกษาแพทย์เฉพาะทาง เพื่อวางแผน การรักษา และ การป้องกัน ที่เหมาะสม เพื่อให้คุณสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมี คุณภาพ และห่างไกลจาก อาการภูมิแพ้
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
ศูนย์ตรวจสุขภาพ และคลิินิกเด็ก
โรงพยาบาลเปาโล พระประแดง
โทร.02-818-9000